Saturday, December 29, 2007

ՆՈՐ ՏԱՐՈՒԱՆ ԸՆԴԱՌԱՋ

Կոմիտասի պողոտայ, Երեւան, 2008 թուականի Նոր Տարուայ սեմին մայթը զարդարուած եւ շատ գեղեցիկ` անշուշտ շնորհիւ խանութատիրոջ։

Thursday, December 27, 2007

ԳՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ

Գնումներ կատարելու նպատակով մտայ Աբովեան փողոցի վրայ գտնուող “Տերանովա” հագուստի խանութը։ Տեսայ գլխարկ, որի գինը 4900 դրամ էր։ Չհաւանեցի ու չգնեցի։

48 ժամ յետոյ կրկին մտայ նոյն խանութը գնումներ կատարելու նպատակով եւ տեսայ, որ նոյն գլխարկի գնի վրայ գիծ քաշելով, նոր գին են սահմանել` 3000 դրամ։

Երեւանում խանութից խանութ միեւնոյն ապրանքների, ինչպէս նաեւ ուտելիքների ու խմիչքների արժէքների տարբերութեան կապակցութեամբ օրինակներ կարող եմ շատ տալ, սակայն բաւարարւում եմ այսքանով, աւելացնելով, որ այս երեւոյթը յատուկ չէ Հայաստանին

Եզրակացութիւն։ Անհրաժեշտ է յատկապէս Նոր Տարուայ օրերին գնումեր կատարելու ժամանակ ուշադիր լինել։

Լաւ մնացէք։

Sunday, December 23, 2007

ԴԱՍԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ Ա.Պ.Հ. ԵՐԻՏԱՍԱՐԴՆԵՐԻ ՀԱՄԱՐ

Երեկ հրաւիրուել էի դասախօսութիւն կարդալու Հ.Յ.Դ. Ա.Պ.Հ. տարածաշրջանի երիտասարդական միութիւնների խորհրդաժողով-սեմինարի մասնակիցների համար։

Այդ իսկ պատճառով մեկնեցի Ծաղկաձոր, որտեղ տեղի էր ունենում խորհրդաժողով-սեմինարը եւ մի քանի ժամ անցկացրի մասնակիցների հետ, ինչպէս նաեւ վայելեցի բնութիւնը։

Օդը ցուրտ չէր։ Ընդհանուր առմամբ այս տարի, ցարդ, օդը ցուրտ չի եղել եւ համեմատելի չէ անցեալ տարիների ձմեռների հետ։ Աչքով չտամ (Touch wood)։

Խորհրդաժողով-սեմինարին մասնակցում էին 18 երիտասարդներ, որոնցից վեցը Հայաստանից, երկուսը Արցախից, երկուսը Ջաւախքից, մնացածն էլ այլ տեղերից։

Իմ դասախօսութիւնը օրուայ չորրորդ դասախօսութիւնն էր, այն էլ իմ բախտից` ճիշտ ճաշից յետոյ, որ նշանակում է երիտասարդներն արդէն երեք դասախօսութիւն լսելով քամուած, մաշուած էին ու քանի որ նոր էին ճաշել աւելի շատ քնելու տրամադրութիւն ունէին, քան կրկին դասախօսութիւն ունկնդրելու։

Փորձեցինք մի քիչ դադար տալով երիտասրարդներին հնաւորութիւն տալ շունչ քաշել ու կենտրոնանալ։

Մէկ ժամ էլ ես խօսեցի ի հարկէ փորձելով ունկնդիրներին ներքաշել խօսակցութեան մէջ, որպէսզի դասախօսութիւնը չվերածուի մենախօսութեան։

Ա.Պ.Հ.տարածաշրջանի հայ համայնքների եւ արտերկրի այլ համայնքների կամ ինչպէս ընդունուած է ասել դասական Սփիւռքի հիմնական տարբերութիւնն այն է, որ այդ շրջաններում հայութիւնը կազմակերպուած չէ։ Մի բան, որը մեծ թերութիւն է։

Այդ անկազմակերպուածութեան հետեւանքով մեծ վտանգ է սպառնում նոր սերնդին` հայ ազգային ինքնութեան պահպանման տեսանկիւնից։ Երբ խօսում ենք Սփիւռքի մասին, յատկապէս Արեւմուեան երկրներում ապրող հայութեան, որպէս գլխաւոր մարտահրաւէր անդրադառնում ենք ձուլմանը։ Սակայն Ա.Պ.Հ. տարածքում ապրող հայերի մօտ ձուլումը շատ աւելի շատ է ու շատ աւելի իրական տարբեր պատճառներով։ Ու չգիտես ինչու այդ երեւոյթը յաճախ չի նկատւում։ Օրինակ ասում են Ֆրանսահայութիւն կամ աւստրալահայութիւն ու անմիջապէս մարդկանց մտքում գալիս է ձուլումը, հայերէնին չտիրապետելու հարցը եւ այլն, մինչդեռ դա եթէ ոչ աւելի (իսկ իմ կարծիքով աւելի), առնուազն նոյնքան լուրջ ու խորն է ռուսահայութեան կամ վիրահայութեան մօտ։

Սա էլ այն հարցերից է, որ պիտի ընդգրկուի պետութեան օրակարգում (ի հարկէ մինչ այժմ պիտի ընդգրկուած լինէր, սակայն լաւ է ուշ, քան երբէք)։

Յուսանք թէ համայնքները կըզգան վտանգն ու կը փորձեն կազմակերպուել, թէ պետութիւնը կանդրադառնայ իր պարտականութեանը։

Պինդ մնացէք։

Thursday, December 20, 2007

"ՓՈՔՐԻԿ ԻՇԽԱՆԸ"

“Ես այնքան էլ վստահ չեմ, թէ իմ մանկութիւնից յետոյ ապրել եմ”։

“Փոքրիկ Իշխանը”
Անտուան Դը Սենտ-Էքզիւպերի

Wednesday, December 19, 2007

ՈՒՇ ՈՒՇ ԳՐԵԼՈՒ ՄԱՍԻՆ

Մի քանի ընկերներ ինձ քննադատել են վերջերս ուշ ուշ գրելու եւ կայք էջը թարմացնելու մէջ։ Ընդունում եմ։ Պատճառը նախ այն է, որ հիւանդացել էի ու մի քանի օր ի վիճակի չէի գրել (քաննադատների համար կարող եմ կայք էջում տեղադրել բժշկի գրած դեղատոմսը) եւ երկրորդ միշտ էլ այն կարծիքին եմ եղել, որ երբ մարդ աշխատում է ու բազմազբաղ է, էլ աւելի աշխուժ ու գործունեայ է, քան այն ժամանակ, երբ պարապ է ու ազատ։ Չաշխատելը թէեւ ունի իր առաւելութիւնները, բայց իմ կարծիքով իր հետ բերում է նաեւ ծուլութիւն։

Հասարակագիտական առումով օրինակ ապացուցուած է, որ այն կանայք, որոնք աշխատում են, էլ աւելի գործունեայ են, քան նրանք, ովքեր միայն զբաղւում են տան տնտեսութեամբ։ Առաջինները թէ աշխատում են, թէ տան գործերն են անում, երկրորդները միայն տան գործերն են անում։ Առաջինները էլ աւելի նախաձեռնող են, քան երկրորդները։

Կարծում եմ ես էլ նման վիճակում եմ։

Իսկ գրելու բան կայ, շատ էլ կայ, յատկապէս քաղաքական դաշտում։

Լաւ մնացէք։

Monday, December 17, 2007

“Հ.Յ.Դ. ԿԱԶՄԱԿԵՐՊՈՒԹԻՒՆԸ”

“Առաջադիմութիւնը ծնունդ է պայքարի, եւ կեանքի գոյութիւնը անհասկանալի է առանց պայքարի։ Խաղաղութեան ակնկալութիւնը կեանքի մէջ ցնորք է միայն, որովհետեւ խաղաղութիւնը կիրականանայ մեր մահէն ետք, գերեզմանի մէջ։ Պայքարը արժէք է` ինչպէս մեր կեանքը. պայքարը սուրբ է` ինչպէս աշխատանքը, պայքարը ոչ այլ ինչ է, եթէ ոչ մտքի, հոգիի եւ աշխատանքի խտացումը իր գերազանց ուժով։ Պայքարէն յոգնածը պիտի մահանայ, պայքարի եռանդով լեցուածն է, որ պիտի ապրէ եւ պիտի տիրէ”։

Ռուբէն Տէր Մինասեան
“Հ.Յ.Դ. կազմակերպութիւնը”

Ուրախութեամբ տեղեկացայ որ Հ.Յ.Դ. Բիւրոյի Երիտասարդական գրասենեակի ջանքերով վերջ ի վերջոյ հրատարակուել է Ռուբէնի “Հ.Յ.Դ. կազմակերպութիւնը” աշխատութիւնը։

Ասում եմ վերջ ի վերջոյ, որովետեւ իրականութիւնն այն է, որ Երիտասարդական գրասենեակի իմ պատասխանատու եղած շրջանում հիմք դրուեց “Երիտասարդական գրադարան” մատենաշարի, որի առաջին թուով հրատարակեցինք Նիկոլ Աղբալեանի “Մտածումներ Հ.Յ.Դաշնակցութեան մասին” աշխատութիւնը, 5000 տպաքանակով։

Դրանից անմիջապէս յետոյ հրատարակութեան պատրաստեցինք Ռուբէնի վերոյիշեալ աշխատութիւնը, որի “Երկու խօսքը” ինչպէս եւ նախորդ հրատարակութեանը (Մտածումներ …) գրեցի ես։ Սակայն գիրքը նիւթական դժուարութիւնների* պատճառով մէկ ու կէս տարուց աւելի մնաց տպարանում ու չհրատարակուեց։

Ուրախ եմ, որ գտնուել է մեկենաս ու աշխատութիւնը վերջ ի վերջոյ հրատարակուել է։

Երկու գրքերն էլ բոլոր դաշնակցականների, յատկապէս երիտասարդների ու նաեւ Դաշնակցութեամբ բոլոր հետաքրքուածների համար գտնում եմ կարեւոր ու օգտակար։

Լաւ մնացէք։

* Խօսքը 1300-1400 ԱՄՆ դոլարի մասին էր։

Sunday, December 16, 2007

"ԵՐԵՔ ԽՈԶՈՒԿ"

Այսօր տղայիս հետ գնացի “Տիկնիկային Թատրոն”։ Շաբաթուայ ընթացքում բեմադրւում են տարբեր հեքիաթներ, ինչպէս “Անյաղթ Աքլորը”, “Պոչատ Աղուէսը” եւ այլն։ Այսօր ներկայացւում էր “Երեք Խոզուկ” անգլիական հեքիաթը։ Դիտեցինք։

Տեւողութիւնը 45-50 րոպէ։Երկու արարով, ընդմիջումը 10 րոպէ։

Դահլիճը լեփ լեցուն էր մարդկանցով։Երեխաների հետ եկել էին ոչ միայն մայրերը, այլ մեծ թուով հայրեր, որը դրական երեւոյթ է։

Բեմադրութեան մակարդակը լաւ էր։

Տոմսերը չորս տարբեր արժէքների էին` 500, 600, 700, 1000 դրամանոց ($1ԱՄՆ = 303 ՀԴ)։ Այսինքն երկու-երեք ԱՄՆ դոլարին համարժէք դրամով հնարաւոր է Երեւանում դիտել տիկնիկային ներկայացում, որը կարծում եմ մատչելի գին է հասարակութեան լայն խաւերի համար։

Ներկայացումը փոխներգործօն էր (Interactive), այսինքն ոչ միայն չոր ու ցամաք բեմադրւում էր հեքիաթը, այլ տիկնիկները բեմի վրայից հարցեր էին տալիս հանդիսատես երեխաներին ու նրանց եւս ներքաշում ու մասնակից դարձնում դէպքերի ընթացքին։

Պատճառը, որ որոշեցի տղայիս հետ (երկու տարեկան չորս ամսեկան) գնալ տիկնիկային թատրոն թէ անձնական հետաքրքրասիրութիւնս էր (ուզում էի տեսնել կենդանի կերպով ինչպէս են բեմադրում տիկնիկային թատրոնները), թէ այն, որ նախորդ ներկայացումները մեծ ազդեցութիւն էին թողել տղայիս վրայ, այն չափով, որ գիշերները (երկուսին-երեքին) երազում նա կանչում է “տաք է, տաք է, տաք է, տաք է”(Անյաղթ Աքլորը), ”ծուղրուղու, ոսկի եմ գտել” (Անյաղթ Աքլորը) եւ այլն։

Թէեւ նախքան ներկայացումները գտնում եմ հեքիաթների գրքերը եւ ես կամ կինս այն կարդում տղայիս համար, որպէսզի ներկայացումն աւելի լաւ հասկանայ, սակայն դրանից` այսինքն իմ կարդալուց ու պատմելուց նա այնքան չի ազդւում, որ գիշերները երազում իմ ասածները կրկնի։ Նշանակում է ներկայացումը մեծ ազդեցութիւն է թողնում երեխաների վրայ (հեծանիւ եմ գիւ՞տ արել)։ Սակայն համոզուած եմ, որ ցանկացած ներկայացում չէ, որ կարող է այդքան ազդել երեխաների վրայ։ Դա կապուած է նախ այն հանգամանքից, որ արդեօք տուեալ հեքիաթը երեխայի հասկացողութեան մակարդակին է թէ ոչ, եւ երկրորդ` ինչպէս է այն մատուցւում, այսինքն ներկայացման մակարդակը։

Վերջում բեմ բարձրացան դերակատարները, որոնցից որոշները “Հանրապետութեան վաստակաւոր արտիստներ” էին։

Ի վերջոյ սա էլ հայրենիքում ապրելու առաւելութիւններից մէկը։ Սփիւռքում պիտի սպասես մինչեւ մի օր մի ինչ որ թատրոն բեմադրւի։ Բեմադրման թուականն ու ժամը քեզ յարմար կը լինի, չի լինի, կը կարողանաս այն դիտել, չես կարողանայ, հարց է։ Առիթը բաց թողեցիր պիտի սպասես յաջորդ ներկայացմանը, որը յայտնի չի, թէ երբ է լինելու։ Երեւանում, որոշակիօրէն հէնց “Տիկնիկային թատրոնի” պարագային, շաբաթուայ ընթացքում բազմաթիւ անգամներ բեմադրւում են տարբեր ներկայացումներ։ Երբ քեզ յարմար է` գնայ, այս շաբաթ յարմար չէ` միւս շաբաթ։

Լաւ մնացէք։

Sunday, December 9, 2007

ԲԱՐԻ ՓԵՐԻ

Երեկ մինչեւ ուշ գիշեր դիտեցի (ինձ թւում է դիտեց նաեւ ամբողջ Հայաստանն ու Սփիւռքը) Մանկապատանեկան Եւրատեսիլը։ Այն կայանում էր հինգերորդ անգամ։ Այս տարի մրցոյթը տեղի էր ունենում Հոլանդիայի (Նեդեռլանդներ) Ռոթերդամ քաղաքում։

2007 թուականի մրցոյթին մասնակցում էին տասնեօթ երկիր։ Ինձ համար զարմանալի է, թէ ինչու Մանկապատանեկան Եւրատեսլիլին չէին մասնակցում Եւրոպայի որոշ կարեւոր ու մեծ երկրներ, ինչպէս օրինակ Ֆրանսիան, Անգլիան, Աւստրիան, Գերմանիան, Իսպանիան եւ այլն։

Հայաստանը ներկայացնում էին Արեւիկցիները` շատ գեղեցիկ երգով։Գեղեցիկ են թէ երգի բառերը, թէ երաժշտութիւնը։ Ուրախալի ու հպարտառիթ երեւոյթ է, որ երգի բառերն ու երաժշտութիւնը գրել էին հէնց իրենք` կատարող պատանիները։

Մրցոյթի աւարտին թէեւ սկզբից մինչեւ նախավերջին երկրի կողմից նիշերի յայտարարութիւնը Հայաստանը առաջին տեղում էր ու մի պահ ինձ թուաց*, որ մենք յաղթեցինք, սակայն Լիտուացիների` մեզ որեւէ նիշ չտալով ու մեզ` Բելառուսների եօթ նիշ տալով, Արեւիկցիները ընդամէնը մէկ նիշի տարբերութեամբ գրաւեցին երկրորդ տեղը։ Ափսոս, շատ ափսոս։

Յամենայնդէպս նմանատիպ մրցոյթում երկրորդ տեղը գրաւելը Հայաստանի խմբի կողմից, որն ի դէպ առաջին անգամուայ համար էր մասնակցում այսպիսի մրցոյթի` շնորհաւորանքի արժանի է։ Կեցցէք երեխաներ։

Երեւում է “երազանքների բարի փերին”** այս պարագային վերջին պահին լքեց մեր փոքրիկներին։ Տայ Աստուած, որ սա նրա` մեր փոքրիկներին լքելու վերջին անգամը լինի։

Պինդ մնացէք։

Յ.Գ. Սա էլ "Մանկապատանեկան Եւրատեսլիլի" կայք էջի հասցէն է` www.junioreurovision.tv

* Կարծում եմ բոլորն էին այդպէս մտածում, ընդորում տղամարդ հաղորդավարը, որը Հայաստանի փոքրիկների յաղթանակում կասկած չտեսնելով մօտեցաւ ուրախութիւնից աղմկող մերոնց ու ասաց, որ շատ մի բղաւէք, որպէսզի քիչ յետոյ, երբ պիտի կրկին բեմ բարձրանաք ու ձեր երգը երգէք` ձայն ունենաք։ Ափսոս։

** Երգի բառերից են` “Երազանքների բարի փերի, քեզ խնդրում ենք մեր երազը վառ դու կատարի”։

Friday, December 7, 2007

ՊԱՏԱՀԵԼ Է...

Պատահել է հեռուստացոյցից ընդամէնը մէկ մետր հեռու լինէք ու բարձր լինի հեռուստացոյցի ձայնն ու որոշէք այն ցածրացնել ու… ամբողջ տունը տաս րոպէ ման գաք գտնելու հեռակառավարման վահանակը (Control), որպէսզի դրանով ձայնը ցածրացնէք, մինչդեռ ընդամէնը մի քիչ տեղից շարժուելով կարող էիք հեռուստացոյցի վրայի կոճակները սեղմելով` դա անել։

Լաւ մնացէք։

Wednesday, November 28, 2007

ԴՐԱՄԸ, ԴՈԼԱՐՆ ՈՒ ԺՈՂՈՎՐԴԻ ՎԻՃԱԿԸ

Ես տնտեսագէտ չեմ։Այս գրութիւնն էլ տնտեսագիտական վերլուծութիւն չէ։
Սա պարզապէս իմ` որպէս շարքային քաղաքացու տեսածներն են ու մտքերը այն ինչի մասին, որն այսօր կատարւում է Հայաստանի տենտեսութիւնում

Ներկայիս Հայաստանում օրէցօր հայկական դրամն արժեւորւում է արտարժոյթի, յատկապէս ամերիկեան դոլարի նկատմամբ։ Պարզ է, որ ցանկացած հայի, յատկապէս հայրենաբնակի, այս փաստը պիտի ուրախացնի։ Արժեւորւում է հայկական ազգային դրամը։ Դա լաւ է, որովհետեւ նշանակում է ուժեղանում է երկրի տնտեսութիւնը։Սակայն առաջին հայեացքից։

Արժեւորումը, ըստ իս, իրական կարող է լինել այն ժամանակ, երբ դրա հետ զուգընթաց արժանանան ապրանքների գները։ Սակայն ոչ միայն դա չի կատարւում, այլ տեղի է ունենում ճիշտ հակառակը` թանգանում են ապրանքները։

Բերեմ երկու օրինակ։

Լաւաշ հացը Հայաստանում արժի կիլոգրամը 500 դրամ։ Ամերիկեան դոլարը 450 դրամ էր, մէկ կիլօ հացը 450 դրամ էր։ Ամերիկեան դոլարը դարձաւ 285 դրամ, հացի գինը չիջաւ։ Մի դէպքում հացը կիլօն մօտ մէկ դոլար է, մի ուրիշ դէպքում մօտ երկու դոլար։ Մինչդեռ պիտի լինի ճիշտ հակառակը։ Դրամն արժեւորուել է, ուրեմն հացը պիտի արժանանայ ու լինի օրինակ կիլօն 350 դրամ։ Յամենայնդէպս կատարուեց ճիշտ հակառակը` հացը թանգացաւ ու ներկայիս կիլօն 500 դրամ է։

Երկրորդ օրինակը։

Ենթադրենք մի մարդ իր մէկ սենեականոց բնակարանն ուզում է վաճառել։
Այդ ժամանակ մէկ ամերիկեան դոլարն արժի 400 դրամ։ Բնակարանն արժէք է դնում քսան միլիոն դրամ։ Նշանակում է բնակարանն արժի յիսուն հազար դոլար։ Ամերիկեան դոլարը արժեզրկւում է։ Ներկայիս մէկ դոլարն արժի 300 դրամ։ Բնակարանը չի արժանանում։ Նոր պայմաններում, բնակարանի գինը անփոփոխ պահելով, այսինքն առանց այն թանգացնելու, բնակարանն արժի վաթսուն վեց հազար դոլար։

Մի անգամ կատակով ասել եմ, հիմա ուզում եմ կրկնել։ Եթէ այս ընթացքը շարունակուի ու մենք թերեւս մօտ ապագայում ականատես լինենք այն փաստի, որ մէկ հայկական դրամն արժի մէկ ամերիկեան դոլար, Հայաստանի Հանրապետութիւնում ժողովուրդը պարտաւոր կը լինի մէկ կիլօ հացը գնել հինգ հարիւր դոլար, եթէ ի հարկէ մինչ այդ այն էլի չի թանգացել։ Կամ երկրորդ օրինակի պարագային մօտ ապագայում մէկ սենեականոց բնակարանը պարտաւոր կը լինենք գնել քսան միլիոն ամերիկեան դոլարով։

Բերածս օրինակները թւում են անհեթեթ ու չափազանցուած։ Ընդունում եմ։ Սակայն առնուազն վերջին տարիների փորձը հակառակը չի ապացուցել։ 2001 թուականին մէկ ամերիկեան դոլարն արժէր 580 հայկական դրամ։ Այսօր այն 300 դրամ է։ Անցնող վեց-եօթ տարիների ընթացքում ոչ միայն ոչ մի բան չի արժանացել, այլ ընդհակառակը։ Մինչդեռ առպակաս ներմուծուող ապրանքների պարագային պիտի այդպէս չլինէր, սակայն իրականութիւնն այդ չէ։

Ճիշտ հէնց այս պատճառով էլ հայկական դրամի արժեւրումը ուրախալի է առաջին հայեացքից։ Մի քիչ մտածելն ու իրական կեանքն ապրելը մարդու հասցնում է որոշ եզրակացութիւնների, ինչպէս արժեւորման արհեստական լինելն ու այն` որոշ շրջանակների ձեռ տալն ու այլն։

Լաւ մնացէք։

Friday, November 23, 2007

MEMORIES OF A GEISHA

Դիտեցի “Մի Գէյշայի յուշերը” տեսաերիզը։

Բեմադրիչ` Rob Marshall
Արտադրութեան թուական` 2005, ԱՄՆ
Տեւողութիւն` 144 րոպէ
Տեսաերիզի պատրաստման բիւդջէ` $85 միլիոն ԱՄՆ

1929 թուականին Ճապոնիայում երկու փոքրահասակ քոյրիկներ իրենց ծնողների կողմից վաճառւում են մի մարդու, որն իր հերթին նրանց վաճառում է ուրիշների։ Տեսաերիզը հիմնականում այդ աղջիկներից մէկի կեանքն է նկարագրում, որը ճակատագրի բերումով դառնում է Գէյշա։

Գէյշաները դաստիարակւում են հաճոյք պատճառելու տղամարդկանց, սակայն նրանց արգելուած է սիրել տղամարդկանց։ Գէյշաները “անբարոյական”* աղջիկներ չեն։ Այդ մասին ես իմացայ համացանցում փնտրտուք կատարելով։ Այդ մասին տեսաերիզի մի հատուածում ասում է նաեւ գլխաւոր հերոսուհին։ Գէյշա դառնալու համար պիտի անցկացնել յատուկ դասընթացներ։

Տեսաերիզի ցուցադրումը որոշ ժամանակով արգելուած է եղել Չինաստանում, որովհետեւ տեսաերիզի գլխաւոր դերասանները չինացիներ են, մինչդեռ գէյշաները մաս են կազմում ճապոնական մշակոյթին։ Իսկ նկատի ունենալով, որ շատերը գէյշաներին համարում են անբարոյականներ, Չինաստանը յայտարարել է, որ տեսաերիզի ցուցադրումը կարող է հարցեր առաջացնել Ճապոնիայի հետ։

Իմ կարծիքով գեղեցիկ տեսաերիզ է, թէեւ գեղարուեստական առումով թերութիւններ ունի, օրինակ տեսաերիզի հերոսները պատերազմից առաջ ու պատերազմի ընթացքում ու պատերազմից յետոյ դէմքով մնացին նոյնը։ Այլ խօսքով, ըստ երեւոյթին ամբողջ այդ տարիները որեւէ ազդեցութիւն չունեցան նրանց դէմքի վրայ, նրանք չծերացան։

Սակայն կարեւորը բովանդակութիւնն է, որն ինձ դուր եկաւ։

“Մի Գէյշայի յուշերը” շահել է Օսկարի երեք մրցանակ, ինչպէս նաեւ այլ մրցանակներ։

Դիտէք այն ։Չէք վնասուի։

Լաւ մնացէք։

* Այս աշխարհում ամէն ինչ յարաբերական է։

Wednesday, November 14, 2007

ՆԵՐԵՑԷՔ ՈՒ՞Մ ՏԱԿ

Նախագահ Քոչարեանն այսօր յայտարարեց ։

Ընթերցողի ուշադրութիւնը հրաւիրում եմ հետեւեալ նախադասութեան վրայ` "Ի դէպ, նոր Սահմանադրութեամբ նախագահը նոյնիսկ հնարաւորութիւն չի ունենալու պորտֆելներ բաժանել մասնակիցներին, այսպէս ասենք` իր տակ մտնող քաղաքական ուժերին կամ գործիչներին"։

Վերոյիշեալ յայտարարութիւնն այսօր հնչեց նաեւ բազմաթիւ հեռուստաալիքներով։

Իմ մօտ պարզապէս հարց առաջացաւ Նախագահը լեզուական վրիպում ունեցա՞ւ ու ասաց այդ նախադասութիւնը թէ՞ ասաց միտումնաւոր։Այլ խօսքով վրիպու՞մ համարենք "Նախագահի տակ մտնող ուժեր ու գործիչներ" ձեւակերպումը, թէ՞ լուրջ մտածուած արտայայտութիւն։Ուժերն ու գործիչները Նախագահի տա՞կ են մտնում։Իսկապէ՞ս։

Իսկ, ներեցէք, իրականութիւնն ի՞նչ է։

Խառը վիճակ է։

Լաւ մնացէք։



Monday, November 12, 2007

ՈՒՂՏՆ ՈՒ ԲԵՌԸ` ՄԻԱՍԻՆ

Այն որ Հայաստանի Հանրապետութիւնում ուղտը բեռով կարող է կորնել ու այդ մասին երկար տարիներ ոչ ոք չիմանայ, ահաւասիկ ապացուցում է այս լուրը։

Պատկերացնում էք երկրի Գլխաւոր դատախազութիւնից “Ղարաբաղ կոմիտէ”-ի 61 հատորանոց գործը կորնի ու ամբողջ 10 տարի (տաս տարի) ոչ մէկի մտքով չանցնի թէ որտե՞ղ է եւ ի՞նչ է եղել 61 հատորը։ Որպէսզի ընթերցողի ուշադրութիւնից չվրիպի ուզում եմ կրկնել, որ խօսքը մէկ էջի կամ մէկ թղթածրարի մասին չէ, այլ վաթսուն մէկ հատորի։

Երկրի Նախագահի հրամանով այդ հատորները Գլխաւոր դատախազութիւնից տեղափոխւում են Նախագահական նստավայր, յետոյ էլ Նախագահի տուն ու տաս տարի ոչ արդէն նախկին Նախագահն է ասում այդ հատորներն իմ մօտ են, ոչ էլ, որ աւելի կարեւոր է, Գլխաւոր դատախազութեան պատկան բաժինների պատասխանատուներն են յիշում (ու յիշեցնում), որ այդ հատորները չկան։

Իմ կարծիքով այդ հատորների մասին յիշեցին Լեւոն Տէր Պետրոսեանի քաղաքական դաշտ վերադառնալուց յետոյ (եթէ ի հարկէ ճիշտ է այս վերջին ձեւակերպումը)։ Աւելի ստոյգ թերեւս Տէր Պետրոսեանի աշխուժացումը պատճառ դարձաւ, որ ոմանք որոշեն կրկին մի հայեացք նետել այդ գործի վրայ ու մէկ էլ պարզուեց …գործը չկայ։

Յամենայնդէպս վհատուելու պէտք չկայ։ Համոզուած եմ դա միայն մեր երկրի խնդիրներից (Problem) չէ։ Օրինակ եթէ լուրերում ասեն, որ Պակիստանում կամ Զիմբաբուէում նման բան է պատահել ոչ ոք չի զարմանայ, դեռ մի կուշտ կը ծիծաղեն։ Սա Երրորդ Աշխարհի երկրների համընդհանուր խնդիրներից է։ Կառավարման (Management) համակարգը փչացած է։ Դրա համար էլ տեսնում ենք թէ ինչպէս Երրորդ Աշխարհի նոյնիսկ այն երկրներում, որոնք բնական հարուստ պաշարներ ունեն երկիրը չի զարգանում ու ամէն ինչ տեղատւութեան մէջ է, որովհետեւ ոչ ծրագրաւորում կայ ոչ էլ ճիշտ ու արդիւնաւէտ կառավարում։

Ինչեւէ թէեւ “ուղտը բեռով կորել է” ասացուածքը վերոյիշեալ դէպքի համար չեն ստեղծել, բայց այս պարագային իրօք դիպուկ է։

Լաւ մնացէք։

Saturday, November 10, 2007

ԶԳՈՒՇԱՑԷՔ ՈՒՂՏԻ ՉՈՔԵԼՈՒՑ

Հարկային պետական ծառայութիւնը ստուգումներ է սկսել Լեւոն Տէր Պետրոսեանի կողքին հրապարակով յայտնուած Ազգային Ժողովի պատգամաւոր, Հայաստանի մեծահարուստներից Խաչատուր Սուքիասիանին (յայտնի Գռզօ մականունով) պատկանող տնտեսութիւններում (բիզնէս) (տես այս լուրը

Դա իշխանութեան ճնշման լծակներից մէկն է, որը ցանկացած պահի կարող է գործադրուել մեծ թէ փոքր (նոյնիսկ մի կրպակ ունեցող) գործարարի վրայ։

Դժուար եմ տեսնում, որ այս (կամ այլ) ստուգումների հետեւանքով Սուքիասիանը կորցնի իր ողջ ունեցուածքն ու հաւասարուի հողին, սակայն յամենայնդէպս սա այն ուղտն է, որ ցանկացած պահի կարող է չոքել աստղաբաշխական գումարներ դիզած ցանկացած հայրենի մեծահարուստի դռան։

Քաղաքական շատ դիրքորոշումների (քաղաքական գործիչների, կուսակցութիւնների, գործարարների եւ այլք) շարժառիթը պիտի փնտրել ահաւասիկ այդ ուղտը սեփական դռան չոքած չտեսնելու մէջ։

Հետաքրքիրն այն է, որ Սուքիասեանը մամլոյ ասուլիսում յայտարարել է, որ պաշտպանել է ու կը պաշտպանի Տէր Պետրոսեանին։ Եթէ նկատի ունենանք, որ առնուազն այս պահի դրութեամբ Տէր Պետրոսեանը նախագահական ընտրութիւններում յաղթանակելու շանսեր չունի, ապա հարց է առաջանում` ի՞նչ է մտածում Սուքիասեանը։ Սկզբունքայի՞ն է։ Ունի՞ տեղեկութիւններ, որ զանգուածային լրատուամիջոցներով հրապարակուած չեն։ Ռիսկի՞ է դիմում։ Իրօք զզուե՞լ է ներկայ վիճակից։ Իշխանութիւնն աւելի շատ հնարաւորութիւններ է տուել միւս մեծահարուստներին ու նա դրանից նեղացա՞ծ է։

Ինչեւէ, կարծում եմ Հայաստանում շատերը պիտի զգուշանան սեփական դռանը այդ ուղտի չոքելուց։

Լաւ մնացէք։

Friday, November 9, 2007

WEBLOG-ԵՐԻ ՄՐՑՈՅԹ

Գերմանիայի ռադիոն (Դոյչէ վելլէ) արդէն քանիերորդ տարին է ինչ կազմակերպում է լաւագոյն weblog*-երի մրցոյթ։

Մրցոյթն անց է կացւում մի քանի լեզուներով տպագրուող կայք էջերի շրջանակում, ընդորում իսպաներէն, չինարէն, պարսկերէն եւ այլն։

Հետաքրքիր է իմանալ, որ ամենատարեց կայք էջ գրողը Աւստրալիացի 108 տարեկան կին է Olivie (Զէյթուն) անունով http://www.allaboutolive.com.au ։ Իսկ Իսպանացի 95 տարեկան մի կին Մարիա Ամալիաս Լոպէզ անունով իսպաներէնի բաժնում այս տարի համարւում է առաջնութեան յաւակնորդներից http://amis95.blogspot.com/ ։ Նա ունի 60000 (վաթսուն հազար) մշտական ընթերցող։

Թէեւ վերջին մէկ երկու տարուայ ընթացքում հայերի մօտ շատացել են weblog գրողների թիւը (անշուշտ կան մարդիկ, որոնք արդէն մի քանի տարի է ինչ ունեն իրենց անձնական կայք էջերը), սակայն հայերէն կամ հայերի միջոցով թէկուզեւ այլ լեզուներով գրուող կայք էջերի թիւը տակաւին շատ քիչ է օտար լեզուներով գրուող կայք էջերի համեմատութեամբ։

Այս եզրակացութեանը կարելի է գալ ընդամէնը համացանցում մի երկու փնտրտուքով։ Յատկանշական է, որ ամենաշատ կայք էջեր ունեցող ազգերի թուին են պատկանում պարսիկները։ Նրանք այս առումով գտնւում են բարձր դիրքերում` խօսքը եւ Իրանում եւ Իրանից դուրս ապրող պարսիկների կայք էջերի մասին է։ Ոմանք դա վերագրում են Իրանում առկայ քաղաքական ու հասարակական մթնոլորտին։ Ես կարծում եմ դրանում դեր ունեն նաեւ այլ ազդակներ` ինչպէս ազգի թուաքանակը եւ այլն։

Յամենայնդէպս մեզանում պետական ու քաղաքական (նաեւ կուսակցական) այրերի թիւը, որոնք ունեն կանոնաւոր կերպով թարմացուող կայք էջեր շատ շատ քիչ է։ Նոյնիսկ կարող եմ հաստատ ասել, որ մեծ թուով անհատների համար դա դեռ բացատրուած չէ**, մինչդեռ աշխարհում օրէցօր աւելի ու աւելի է շատանում կայք էջերի թիւը ու յատկապէս դրանք կատարելագործւում են թէ սպասարկող ընկերութիւնների կողմից տրամադրուող հնարաւորութիւններով եւ թէ օգտագործող անհատների իմացութեան ու ճաշակի պատճառով։

Տարաբնոյթ են կայք էջերը։ Էլ ուսանողներ, որոնք գրում են համալսարանական կեանքից, էլ քաղքական գործիչներ, որոնք գրում են քաղաքական իրադարձութիւններից, էլ տնտեսուհիներ, որոնք գրում են ամբողջ օրը տանն անցկացնող կնոջ ապրումներից ու տարբեր տեսակի կերակուրներ եփելու ձեւերից, էլ լրագրողներ, էլ մեքենայ սիրողներ, էլ երեխայի դաստիարակութեամբ հետաքրքրուողներ եւ այլն եւ այլն։

Եւ պարտադիր չէ, որ կայք էջ գրողը` գրի իր իսկական անունով ու բացայայտի իր ինքնութիւնը։ Գոյութիւն ունեն բազմաթիւ կայք էջեր, որոնց հեղինակներն յայտնի չեն (հեղինակները ինչ-ինչ պատճառներով չեն ուզում բացայայտուել), սակայն պարունակում են հետաքրքիր ու իմաստալից տեղեկութիւններ կամ
արտացոլում են անկեղծ ապրումներ։ Ապրումներ, որոնց մասին հեղինակը (ու շատ շատերը) կը վախենան, կամաչեն կամ հազար ու մի պատճառով չեն ցանկանայ բացայայտ արտայայտուել (այս պատճառով էլ որոշներն ունեն մէկից աւելի կայք էջեր)։

Ինձ համար կայք էջեր կարդալն ու նորերը փնտրելը դարձել է հաճելի սովորութիւն։

Մի տեղ կարդացի “Ամէն մի նոր weblog, մի նոր պատուհան է դէպի աշխարհ”։ Ես համաձայն եմ այս կարծիքի հետ, նկատի ունեանլով, որ ամէն մի կայք էջի յետեւում մի մարդ է, մի աշխարհ ու յատկապէս մի չբացայայտուած ներաշխարհ։

Յոյսով եմ մի օր նաեւ հայերէն կամ հայերի միջոցով գրուող օտար լեզուներով կայք էջերի մրցոյթ անցակացուի, որովհետեւ դա պատճառ կը դառնայ, որ գրողները էլ աւելի ուշադիր լինեն իրենց գրածների մէջ, էլ աւելի անկեղծ գրեն, էլ աւելի բովանդակալից գրեն, սակայն դրանից շատ աւելի շատ ցանկանում եմ մեզանում շատանան կայք էջերի թիւը, այն պատճառներով (ու էլի ուրիշ պատճառներով), որ վերեւում նշեցի։

Փորձէք սկսել պատրաստել ձեր անձնական կայք էջը։

Լաւ մնացէք։

* Հայերէնում website-ը թարգմանուել է կայք էջ, իսկ թէ ինչ պիտի թարգմանել weblog-ը` ես չգիտեմ։ Իմացողները թող ինձ էլ տեղեկացնեն։

** Երբ ես ուզում էի սկսել պատրաստել իմ կայք էջը, որպէս կուսակցական պատասխանատու մարդ, հանդիպեցի մի խոչընդոտի, որը թէեւ ինձ համար զաւեշտական էր, սակայն կարող էր փչացնել գործը։ Դրա մասին կը գրեմ աւելի ուշ, յարմար առիթով։

Wednesday, November 7, 2007

ԵՐՐՈՐԴ ԱՇԽԱՐՀՆ Ա, ԷԼԻ

Մի մեծ ընկերութեան տնօրէններից մէկն ինձ հարցրեց, որ իրենց ընկերութիւնում աշխատատեղ է ազատուել եւ արդեօք ես տուեալ աշխատանքի համար մասնագէտ գիտեմ։

Պատասխանեցի երկու հոգու գիտեմ, որոնք ապրում են Հիւսիսային Ամերիկայում։

Պատասխանեց` նրանք մեր տուած աշխատավարձով չեն գալ Երեւան (խօսքը մի քանի հարիւր դոլարի մասին է)։ Այդ աշխատավարձով նոյնիսկ Իրանից ու Լիբանանից մէկը չի գայ Երեւան աշխատելու։

Իմ կարծիքով տնօրէնի այդ պատասխանի մէջ կարելի է գտնել Երրորդ Աշխարհի բնակչութեան դէպի զարգացած երկրներ գաղթի պատճառներից մէկը։ Մեղմ ասած, Երրորդ Աշխարհի ժողովրդների, այս պարագային Իրանի ու Լիբանանի քաղաքացիների համար վիրաւորական է լսել “Այդ աշխատավարձով նոյնիսկ Իրանից ու Լիբանանից մէկը չի գայ Երեւան”։ Պարզ է, որ խօսքը կենսամակարդակների տարբերութեան մասին է, սակայն ի՞նչու “նոյնիսկ”։ Ճիշտ կարծես սրանք մարդ չեն, բայց նրանք մարդ են, սրանց առաջ մի բան էլ քցես` կապրեն, բայց նրանք` ոչ։ Իսկ եթէ՞ հէնց այս մարդիկ վաղը հասնեն զարգացած երկրներ…

Երբեմն տխուր են իրականութիւնները։

Պինդ մնացէք։

Յ.Գ. Թերեւս հնարաւոր է դիմել աշխատանքի տեղաւորման գործակալութիւններին, թերեւս գտնուեն մարդիկ, որոնք պատրաստ լինեն առաջարկուող աշխատավարձի մէկ տասերորդով էլ աշխատել, այդ դէպքում այդ պաշտօնի համար կարելի է վարձել 10 հոգի։ Բայց թէ սրանք 10 հոգով նրանցից ընդամէնը մէկի գործը կարող են անել` խիստ կասկածում եմ։

Sunday, November 4, 2007

ՄԻԱՅՆ ՀԱՅԵՐՆ ՈՒ ՄԷԿ ԷԼ...

“Արմենիա” հեռուստաընկերութիւնը սփռում էր հարցազրոյց Վոգա (եթէ ճիշտ եմ լսել) անունով երգչի հետ, միջահասակ մի մարդ, որն արդէն տաս տարի է, ինչ ապրոմ է Լոս Անջելեսում։

Երգիչը մի հետաքրքիր պատմութիւն պատմեց, որն ուզում եմ գրի առնել։

Նա ասաց, որ “Կեանքիս մէջ կռիւ շատ եմ տեսել` հարսանիքներում, ճաշարաններում, խնջոյքների ժամանակ եւ այլն, բայց օդանաւում չէի տեսել։

Մոսկուայից թռնում եմ Լոս Անջելես։ Օդանաւում լիքը հայեր կան։ Մէկ էլ ինձնից մի քանի շարք յետեւ նստած հայերը խօսքի բռնուեցին ինձնից մի քանի շարք առաջ գտնուող հայերի հետ։ Ծանօթացան ու քիչ յետոյ տեսնեմ յետեւից մէկը ձեռքով խփում է ուսիս։ Յետ եմ նայում, տեսնեմ յետեւի աթոռին նստած մարդն ասում է` այս բաժակն առաջ տուր։ Ես էլ իմ հերթին ձեռքով խփում եմ իմ առջեւի աթոռին նստած մարդու ուսին ու ասում` այս բաժակն առաջ տուր։ Դատարկ բաժակը գնաց տեղ հասաւ։ Յետոյ լցուեց կոնիակով ու պարզ է, որ հիմա այդ ճանապարհը պիտի յետ գայ։

Պատկերացնում էք օտարազգիների, օրինակ ամերիկացիների, որոնք արեւի ակնոցն աչքներին աթոռը յետ են տուել ու քնել կամ հանգիստ դիրք ընդունել ու մէկ էլ մէկը խփում է նրանց ուսին ու ասում` այս դատարկ բաժակը առաջ տուր կամ այս լիքը բաժակն յետ տուր։

Այսպէս բաժակը մի քանի անգամ գնաց ու եկաւ։ Ու այդ ընթացքում հայերը բարձր ձայնով խմում են ծնողների, երեխաների, Երեւանի, սրա ու նրա կենացը։ Ճիշտ կարծես նստած են սեփական տանը։ Ու այդ կենացներից մէկի ժամանակ, մէկ էլ յետեւում նստածներից մէկն առաջարկեց խմել այնինչի կենացը։ Ի՞նչ։ Ու՞մ։ Ես դրա հերը, ես դրա մերը։ Լսուեց առջեւում նստած հայերից։ Ի՞նչ ասացիր։ Սա ինչ ասաց, նա ինչ ասաց, կանգնեցին ու միջանցքում սկսեց կռիւ։

Ստեղծուեց խառնաշփոթ վիճակ։ Միջամտեցին անվտանգութեան ուժերը եւ նրանց նստեցրին տեղները։

Սակայն դրանով հարցը չվերջացաւ։ Սրանք իրար ասում են, որ օդանաւը նստեց չգնաք, սպասէք, հաշիւ պիտի մաքրենք։

Օդանաւը վայրէջք կատարեց Լոս Անջելեսում։ Քիչ յետոյ բացուեց օդանաւի դուռն ու բարեբախտաբար կռիւը չշարունակուեց, որովհետեւ դռան բացուելն ու անվտանգութեան ուժերի ներս խուժելը մէկ եղաւ ու հերոսներին ձերբակալած իջեցրին”։

Գեղեցիկ, տխուր ու ուսանելի պատմութիւն է։ Ափսոսեցի ընթերցողներն այդ մասին չիմանան։
Թերեւս այս աշխարհում նմանատիպ բաներ միայն յատուկ տեսակի հայերն են կարող անել ու մէկ էլ …

Լաւ մնացէք։

Thursday, November 1, 2007

Wednesday, October 24, 2007

ԱՆՎԵՐՋ ԲՈՂՈՔՈՂ ԲՆԱԿՉՈՒԹԻՒՆ

Երեւանի փողոցներում այս օրերին մեծ տարողութեամբ շինարարական աշխատանք է կատարւում։ Փակել են “Բարեկամութիւն” մետրոյի հրապարակի մեծ մասը եւ կամուրջ են կառուցում, նորից քար ու քանդ են արել Կոմիտասի պողոտան ու նորոգում են, մայթեզրերն են սարքում, Խանջեան-Տիգրան Մեծ պողոտաների խաչմերուկում կամուրջ են կառուցում եւ այլն։

Այն, որ այս կառուցապատումների ընթացքում քաղաքում խցանումներ են առաջացել (ու առաջանում), այն որ օրինակ Կոմիտասի պողոտան անցնող երկու-երեք տարիների ընթացքում նորոգում ու նորոգում ու նորոգում են ու այդ նորոգութիւնը չի վերջանում, այն որ այս նորոգումների ընթացքում իշխանաւորները մեծ փողեր են, մեղմ ասած, ուտում` պարզ է (եւ անշուշտ այս վերջին պարագան, իմ կարծիքով, պատժի արժանի։ Դա այլ հարց է)։ Սակայն յամենայնդէպս քաղաքը բարեկարգւում է։ Սա անժխտելի է։

Հեռուստացոյցով սփռում են հարցազրոյց քաղաքացիների հետ ու հարցազրոյցին մասնակցած բոլոր քաղաքացիները դժգոհում են խցանումներից, քաղաքի վատ վիճակից ու ամէն մէկը մի բան է առաջարկում, այն էլ ոչ թէ սովորական առաջարկ, այլ մասնագիտական։ Ինչու՞ են այս փողոցը փակել, թող այն մէկը փակէին, ինչու՞ են մի քանի պողոտայի շինարարութիւնը սկսել միանգամից, թող մէկն անէին վերջացնէին, յետոյ միւսը, յետոյ էն մէկը, ինչու՞ այսպէս, ինչու՞ այնպէս։

Բողոքող հոգեբանութիւն ունեցող բնակչութիւն ունենք։ Ինչու՞ են ամէն ինչից բողոքում։ Հասկացանք, խցանումներ են լինում, դժուարութիւններ են առաջանում, փող են ուտում (սրան այն լուծում կայ), բայց չէ որ սրանք ժամանակաւոր երեւոյթներ են ու չի կարելի ժխտել, որ փողոցները բարեկարգւում են, նորոգւում են, նորերն են կառուցւում, վերջին հաշուով շահում է այսօրուայ ու վաղուայ բնակչութիւնը։

Համբերութիւն է պէտք։

Monday, October 22, 2007

"ՉԱՐԵՆՑ.ՅՈՒՇԵՐ ԵՒ ԽՈՐՀՐԴԱԾՈՒԹԻՒՆՆԵՐ" (2)

Անցնող օրերում կարդացի Վահան Նաւասարդեանի` “Չարենց. յուշեր եւ խորհրդածութիւններ” գիրքը։

Այն “Հ.Յ.Դ. Հրայր Մարուխեանի անուան գրադարանի մատենաշարի թիւ 1” հրատարակութիւնն է։

Գիրքը բաղկացած է չորս մասից։

1.- Յառաջաբանի փոխարէն։

2.- Նաւասարդեանի յուշերն ու խորհրդածութիւնները Չարենցի մասին։

3.- Նաւասարդեանի գրառումներն իր մօր մասին։

4.- Չարենցի “Հանգուցեալ Պարոնը կամ Պարոն Հանգուցեալը” պատմուածքը։

162 էջ է։ Տպագրուել է Երեւանում 2007 թուականին։ Տպաքանակը` 1000 օրինակ։

Նաւասարդեանի “Չարենց.յուշեր ու խորհրդածութիւններ” գիրքը առաջին անգամ տպագրուել է 1957 թուականին Կահիրէում, հեղինակի մահից յետոյ, երկրորդ անգամ 1962 թուականին` Թեհրանում։ Սա փաստօրէն երրորդ տպագրութիւնն է։

Հայաստանի Հանրապետութեան խորհրդայնացումից յետոյ` 1925 թուականի Փետրուարին, Նաւասարդեանն ու Չարենցը պատահականօրէն միաժամանակ գտնւում են Հռոմում, սակայն անտեղեակ են միմեանց այնտեղում գտնուելուն։
Մի միջնորդ, որը ճանաչում ու կապ ունի երկուսի հետ, կազմակերպում է նրանց իբր պատահական հանդիպումը։

Չարենցի “Հանգուցեալ Պարոնը կամ Պարոն Հանգուցեալը” պատմուածքը այդ հանդիպման նկարագրութիւնն է ու հեղինակի տպաւորութիւններն ու մտքերը Նաւասարդեանի ու Դաշնակցութեան մասին։ Նախքան Չարենցի Երեւան վերադառնալը` պատմուածքը տպագրւում է “Խորհրդային Հայաստան” թերթում։

Նաւասարդեանի “Չարենց. յուշեր ու խորհրդածութիւններ”-ն էլ վերլուծութիւն են Չարենցի ստեղծագործութիւնների ու դրանց ընդմիջից նրա մտորումների ու համոզումների մասին։ Օրինակ Նաւասարդեանն ապացուցում է, որ Չարենցը Ստալինին նուիրուած որեւէ բանաստեղծութիւն չունի եւ այն միակ բանաստեղծութիւնը, որ վերագրւում է նրան փաստօրէն կամ Չարեցնի մահուանից յետոյ է գրուել կամ էլ այն ժամանակ, երբ բանաստեղծը եղել է բանտում ու եթէ նոյնիսկ ինքն է գրել, ապա բոլշեւիկների ճնշման ներքոյ։

Գիրքը օգտակար է թէ գեղարուեստական գրականութեամբ ու Չարենցով հետաքքրքուողների համար, թէ քաղաքականութեամբ ու պատմութեամբ։

Լաւ մնացէք։

Saturday, October 20, 2007

ՊԱՏԱՀԱԿԱՆՈՒԹԻՒ՞Ն ԹԷ ...

- Անցեալ Չորեքշաբթի օրը “Ուրբաթ” ակումբում կայացած Կիրօ Մանոյեանի մամլոյ ասուլիսի ժամանակ, բացի “Երկիր Մեդիա” հեռուստաընկերութիւնից, այլ հեռուստաընկերութիւնների չմասնակցելը,

- “Դրօ”-ի գործով ձերբակալուած ու ցմահ բանտարկութեան դատապարտուած Արմէն Մնջոյեանի ու Արսէն Արծրունու հարցազրոյցները, որտեղ հնչել են Դաշնակցութեան մասին արտայայտութիւններ,

- Անցեալ շաբաթուայ ընթացքում Հ.Յ.Դ. Արցախի Կենտրոնական Կոմիտէի ներկայացուցչին Արցախի Արդարադատութեան նախարար նշանակելն ու Կենտրոնական Կոմիտէի նախկին ներկայացուցչին ձերբակալելը,

Արդեօք պատահականութիւն են թէ՞ մի ինչ որ վատ բան են նախանշում Հայաստանի նախագահական ընտրութիւնների սեմին։

Friday, October 19, 2007

ՄՈՒԼՏԻՄԻԼԻՈՆԵՐԻ ԶԳԱՑՈՒՄՆԵՐԸ

Հանդիպեցի մուտլտիմիլիոնէր սփիւռքահայ ծանօթներիցս մէկին, որը Երեւանում քանի հարիւր հազար դոլարանոց բնակարան ունի ու այս ունի ու այն ունի ու … տարին ընդամէնը մի քանի ամիս է անցկացնում Երեւանում, այն էլ միայն տաք եղանակին, երբ հնարաւոր է սառը գարեջուր խմել բացօթեայ սրճարաններում ու նայել կարճ փէշ հագած աղջիկների ոտերին։

Մուլտիմիլիոնէր ծանօթս։ Լսել եմ վերադառնում ես Իրան։
Ես։ Այո։
Մուլտիմիլիոնէր ծանօթս։ “Ախր ես ինչպէս թողնեմ հեռանամ, ախր ուրիշ տեղ հայրէններ չկան”։

Ափսոս մէկը չկար այդ պահին ինձ լուսանկարէր։
Հազիւ զսպեցի զարմանքս` պոզ չհանելու համար։

Monday, October 15, 2007

ՄԵՐՆ Ա, ԷԼԻ, ՄԵՐԸ

1.- Այսօր անձնական գործով գնացել էի հեռախօսային սպասարկման կենտրոն` (Armentel)-ի գրասենեակներից մէկը։ Դռան առջեւ 30-40 հոգի մարդ էր հաւաքուած։ Հերթ էր։ Ի հարկէ ոչ կանոնաւոր հերթ, այսինքն շարք, որտեղ յայտնի է ով ումից առաջ է ու ով` ումից յետոյ, այլ խառը հերթ ու հրմշտոց։ Մտայ այդ ժխորի մէջ ու մէկ ժամ պայքարեցի մինչեւ հերթս հասաւ։ Այլ խօսքով ներս մտայ։

Դեռ չէի հասել այն գրասեղանի պաշտօնեային, որի հետ կապ ունէր իմ գործը, որ պաշտօնեաներից մէկը պահակներին ասաց, որ ժողովրդին ասէք` չսպասեն, համակարգիչները փչացան։ Բարեբախտաբար դա ինձ հետ կապ չունէր։

Կողքիս կինն ասաց` “Աստուած չանի, չգայ այն օրը, որ մի տաս օր ապրէք Եւրոպայում։ Այլեւս չէք կարող ապրել այս երկրում։ Սա խուլիգանների երկիր է։”

2.- Տղայիս հետ բակում քայլում էինք, երբ մեր շէնքի առաջին յարկի դռան առջեւում կանգնած երկու մարդկանցից մէկն ինձ հրամայական տոնով ասաց` “Եկ այստեղ”։ Սկզբում մտածեցի կարող է ինձ հետ չէ, ուշադրութիւն չդարձրի, բայց տեսայ աւելի բարձր տոնով ասաց` “Եկուր հոս, եկուր հոս”։ Գնացի։ Նրանցից մէկին ճանաչում էի, մեր շէնքի առաջին յարկի տանտէրն էր` տարիքով մի մարդ Իրաքից։ Հասայ թէ չէ մէկ էլ անծանօթ, 65-ի մօտ մարդը բարձր ու զայրացած տոնով ասաց` “Ասիկա երկի՞ր է։ Ասիկա երկի՞ր է։ Քարուքանդ է։ Տէր չունի։” Մի պահ շշմեցի։ Մի անծանօթ մարդ հրամայական ոճով կանչում է քեզ ու առանց որեւէ այլեւայլի յարձակողական ոճով հարցնում` “Ասիկա երկի՞ր է”։ Անմիջապէս կռահեցի, որ մի բանից դժգոհ է (վստահ չեմ միայն մի բանից)։ Ձեռքս մեկնեցի, բարեւեցի ու ներկայացայ։ Մտածեցի դա կօգնի, որպէզի մարդու զայրոյթն իջնի։

Մարդը շարունակեց` ”Հոս օրէնք չկայ։ Մեքենաները կը քշին վրադ։” Հարցրի` “Դուք որտեղի՞ց էք”։ Ասաց` այսինչ երկրից” (մի զարգացած երկիր այս աշխարհում)։ Ասացի` “իսկ այնտեղ ինչպէ՞ս է”։ Պատասխանեց` “ի՞նչ կըսէս։ Հոն օրէնք կայ, տէր կայ”։ Ասացի` “Լաւն է, վատն է, սա է մերը։ Ու երկրի քարուքանդ վիճակն ինձ չի մտահոգում, ինձ մտահոգում է այն, որ երկիրը տէր չունի, որ ծրագիր չկայ ու յայտնի չի, որ կողմից ենք գնում”։

Չերկարացնեմ։ Մի քանի րոպէ խօսեցի նրանց հետ։ Ենթադրեցի, որ հարեւանս, որն ինձ ճանաչում է ու գիտէ, որ կուսակցական եմ, իմ մասին ասել է իր այսինչահայ հիւրին։ Դժգոհ մարդն էլ թերեւս կարծում էր ես վերեւների հետ կապ ունէմ կամ էլ ես էլ եմ մեղաւոր այս վիճակի համար ու մտածել էր առիթը բաց չթողնել։

Տղաս վազեց մի քանի մետր այն կողմ։ Ես էլ յետեւից։Բռնեցի նրան, յետ դարձայ։Նրանք չկային։ Տուն էին մտել։

Ինչեւէ, կարեւորը հետեւեալն է։ Երկու դէպք երկու օրում։ Պատահական հայաստանահայ կինը, որ Հայաստանը համարում էր խուլիգանների երկիր եւ պատահական տղամարդ զբօսաշրջիկ հայը, որը այդքան դժգոհ էր Հայաստանից ու ինձնից էր պատասխան պահանջում։

Իրօք այդքա՞ն վատն է մեր երկիրը։ Չգիտեմ ինչու եմ ես այսքան սիրում այս երկիրը։ Կարո՞ղ է ես էլ եմ խուլիգան։

Թէկուզեւ խուլիգան, բայց սիրէք ձեր երկիրը։

Friday, October 12, 2007

ՊԱՏԱՀԵ՞Լ Է...

- Պատահել է տանը միայնակ ճաշելիս լինէք ու մէկ էլ այն սեղանը, որի վրայ ճաշում էք քաշուի մի կողմ ու ձեր պնակը ձեզնից կէս մետր տարածութիւն գտնի։ Ի՞նչ է պատահել։ Ձեր կինը տունը սրբում է ու հերթը հասել է այն սեղանի տակին, որի վրայ դուք ճաշում էք ու նա մեղմ ասած ձեզ չի նկատել։

- Պատահել է պառկած, աչքերը փակ, կիսաքուն վիճակում լինէք ու մէկ էլ մի զամբիւղ խաղալիք թափուի ձեր գլխին։ Ի՞նչ է պատահել։ Ձեր երեխան խաղալիքի զամբիւղը բերել է ձեզ մօտ ու այն դատարկելով ձեր գլխին` ձեզ հրաւրում է խաղալու։ Նա խաղընկեր է փնտրում։

- Պատահել է գիշերը մէկ ժամից աւելի նստէք համակարգչի առջեւ ու փորձէք միանալ համացանցին ու չմիանաք։ Վերջը յոգնէք ու նստէք բազկաթոռին մի քիչ շունչ քաշելու համար ու ձեր կինը այդ պահին մէկ անգամ, այո, ընդամնէը մէկ անգամ փորձի միանալ համացանցին ու …միանայ։

- Պատահել է ձեր կինը գնայ լոգանք ընդունելու ու ձեզ ասի “Երեխային զգոյշ եղիր”, ու դուք էլ պատասխանէք` “Շատ լաւ, սիրելիս” ու ընդամէնը երկու րոպէ յետոյ, այո, ճիշտ երկու րոպէ յետոյ ճիշտ ձեր գլխի յետեւից ամանի ջարդուելու ձայն գայ։ Ի՞նչ է պատահել։ Ընդամէնը երկու րոպէում խորասուզուել էք ձեր կայք էջի նիւթերը գրելու գործում ու երեխան խոհանոցի պահարանի միջից հանելով մի մեծ աման, բերել ու ճիշտ ձեր գլխի յետեւը, այլեւս չկարողանալով այն պահել, ցած է քցել ու …

- Պատահել է գիշերուայ ժամը երեքին ձեր երեխան, որը ձեր կողքին քնած է, քնից արթնանայ ու ասի` ”Ջուր եմ ուզում”, ու դուք մի բաժակ ջուր տաք նրան, որ խմի ու նա խմի մէկ կում ու մէկ էլ …բաժակը ձեռքից ընկնի ու ամբողջ մահճակալը մտնի ջրի տակ…

Շարունակեմ՞։

Կեանքը հէնց այս պահերով է գեղեցիկ ու հաճելի…

Լաւ մնացէք։

Thursday, October 11, 2007

2789 ԵՒ 106

1.- Այսօր սկսեց Երեւան-Էրեբունիի հիմնադրման 2789 ամեակի տօնակատարութիւնները։ Առաջինը կայացաւ Արամ Խաչատրեանի անուան օպերայի եւ բալետի դահլիճում։ Ուրախ ու լաւ կազմակերպուած հանդիսութիւն էր։ Այն դիտեցի ուղիղ եթերով։

Երկու հոգի` կոմպոզիտոր Մարտին Վարդազարեանն ու գրող-նկարիչ Աղասի Այուազեանը ստացան Երեւանի պատուոյ քաղաքացու կոչում։
Շատ լաւ, բովանդակալից ու սահուն արտայայտուեց Վարդազարեանը։ Նրան այդպէս խօսելիս չէի տեսել։ Կեցցէ։

Շնորհակալական խօսքում առաջին հերթին շնորհակալութիւն յայտնեց իր ծնողներին, որոնք նրան բախտ են շնորհել ծնուելու Երեւանում։ Մի պահ յիշեցի իմ տղային։ Նա ծնուել է 2005 թուականի Օգոստոսին, քաղաքամայր Երեւանում։ Յիշում եմ կնոջս յղիութեան վերջին ամիսներին, ինչպիսի ճնշում կար իմ եւ կնոջս վրայ, որպէսզի կինս վերադառնայ Իրան` այնտեղ ծննդաբերելու նպատակով։ Ու մենք երկուսով, անսասան, դիմակայեցինք այդ ճնշումներին ու ցարդ ուրախ ենք դրա համար։ Տեսնես տարիներ յետոյ տղաս էլ ուրախ կը լինի մեր այդ որոշման համար ու դա իր համար բախտ կը համարի թէ հակառակը։

Չգիտեմ ինչու՞ ընդամէնը երկու հոգու պատուոյ քաղաքացու կոչում շնորհեցին։ Ինչու՞ այդքան քիչ։

Հանդիսութեան գեղեցիկ մասերից էլ այն էր, որ բեմ էին հրաւիրում մարդկանց, որոնցով ու դրանց նման մէկ միլիոն ուրիշներով է Երեւանը շնչում։ Երթուղային մեքենայի վարորդի, փրկարարի, շինարարի, մետրոյի աշխատողի, ճարտարագէտի, շէնքի պահակի եւ այլք։ Լաւ էր։

Երեւանի հիմնադրման 2789 ամեակի առիթով, բացեցի ովկիանոսի այս կողմի ընկերներիցս մէկի ինձ նուիրած Զմմառ-ի գինին ու մենակ խմեցի ոչ աւել, ոչ պակաս` կէս շիշ։

2.- Երեկ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգների Կոնգրեսի Արտաքին Յարաբերութիւնների Յանձնաժողովն ընդունեց Հայոց Ցեղասպանութեան ճանաչման կապակցութեամբ բանաձեւ, որն յայտնի է 106 բանաձեւ անուամբ։ Անշուշտ սա ուրախալի լուր է ու մեծ յաջողութիւն, որի համար շնորհաւորում եմ բոլոր նրանց, ովքեր այս ձեռքբերման մէջ դեր են ունեցել` յատկապէս ԱՄՆ-ի, ու նամանաւանդ Ուաշինգտոնի Հայ Դատի գրասենեաեակի իմ ընկերներին։ Վարձքներդ կատար։

Այս ընկերների աշխատանքն իրօք արժանի է գնահատանքի։ Ասում ենք Ուաշինգտոնի Հայ Դատի գրասենեակ ու մտածում ենք` տեսնես ինչ մեծ հաստատութիւն է, տեսնես քանի աշխատակից ունի ու ինչքան բիւդջէ։ Քչերն են իմանում, որ նրանք իրար վրայ չորս ու կէս հոգի են (չորս լիաժամ ու մէկ ոչ-լիաժամ աշխատող)։ Ու թէեւ թուով քիչ, սակայն որակով բարձր են, ու հայ իրականութեան մէջ մարմնացւմն են նուիրումի ու աշխատասիրութեան։ Երանի որոշ շրջանների կուսակցականները նրանցից օրինակ վերցնէին (ափսոս, որ այս երազս կը մնայ անիրականանալի)։

Լաւ մնացէք։

Wednesday, October 10, 2007

ԸՆԿԵՐԱՍԻՐՈՒԹԻՒՆ

1.- Հաճելի է, երբ առաւօտեան քնից հազիւ արթնացած (երբեմն էլ տակաւին տեղերի մէջ), հեռախօսը զանգում է, վերցնում ես ընկալուչն ու լսում ովկիանոսի այն կողմի ընկերներիցդ մէկի ձայնը, որը զանգել է քեզ ու 51 րոպէ խօսում ամէն ինչի մասին, կարեւորը` քեզ հոգեհարազատ նիւթերի ու հետաքրքրւում քո կեանքով` անշուշտ լաւ իմաստով։

3.- Խորհելի երեւոյթ է, երբ քաղաքամիջի ընկերներիցդ եւ ոչ մէկը շաբաթներով նոյնիսկ չի զանգում իմանալու ողջ ես թէ մեռած։

2.- Հաճելի է, երբ կէսգիշերուան հեռուստացոյց ես դիտում կամ գիրք ես կարդում ու հեռախօսը զանգում է, վերցնում ես ընկալուչն ու լսում ովկիանոսի այն կողմի ընկերներիցդ մէկի ձայնը, որը զանգել է քեզ` իմանալու ինչպէս ես ու 60 րոպէից աւելի խօսում տարբեր հետաքրքիր նիւթերի մասին։

Ընկերասէր մնացէք։

Յ.Գ. (1) Հետաքրքիր զուգադիպութիւն յայտնաբերեցի։ Փաստօրէն այնպէս է ստացուել, որ գիշերուան քնում եմ ովկիանոսի այն կողմից լսուող ձայնով ու արթնանում`ովկիանոսի այն կողմից լսուող ձայնով։

Յ.Գ. (2) Թիւրիմացութիւնների առաջն առնելու համար նշեմ, որ խնդիրը բացարձակապէս ովկիանոսի այն կամ այս կողմը չէ, այլ մարդկային ու ընկերական վերաբերումը։

Saturday, October 6, 2007

"ՉԱՐԵՆՑ.ՅՈՒՇԵՐ ԵՒ ԽՈՐՀՐԴԱԾՈՒԹԻՒՆՆԵՐ" (1)

Դժուար կը լինի իմ երթը հիմա,
Դուար ու դժնի, քան երբեւիցէ,
Եւ ճամփիս գուցէ օձերի նման
Ինձ արիւնոտէն ժանիքները ձեր -
Բայց պինդ է հոգիս…Ու ոչ մի ժանիք
Ինձ չի բաժանի իմ անդուլ դարից,
Ինչպէս ոչ մի ուժ ինձ չի բաժանի
Իմ շռնդալից, պայծառ քնարից…

Sunday, September 30, 2007

ԴԱՌՆ ՈՒ ՍՈՒՐ ՄՏՔԵՐ

Դիտում էի հեռուստատեսային հաղորդումներից մէկը` ”Կարգին հաղորդում” անունով, որտեղ հնչեցին հետեւեալ մտքերը.-

“Հայաստանը արագ տեմպերով զարգանում է, այնքան արագ, որ ժողովրդի եօթանասուն տոկոսը չի հասնում հետեւից”։

“Ամէն հաղորդում ունի իր հովանաւորները։ Մեր հովանաւորներն են այսինչ խանութը, այնինչ գործարանը, իսկ գլխաւոր հովանաւորն է այնինչ արտադրութիւնը։ Հայաստանի Հանրապետութեան հովանաւորներն են` Քըրք Քըրիքորեանը, ԼԻՆՍ-ի հիմնադրամը, գլխաւոր հովանաւոր` Ռուսաստանի Դաշնութիւն”։

Երկու խօսքերն էլ դառն են ու սուր։

Լաւ մնացէք։

Wednesday, September 26, 2007

ONE HUNDRED YEARS OF SOLITUDE

Մօտ տասը տարի առաջ (կամ աւելի, ճշգրիտ չեմ յիշում) կարդացել եմ Գաբրիէլ Գարսիա Մարկէզի “Հարիւր տարուայ մենութիւն” գիրքը` պարսկերէնով։ Թէեւ խոստանում եմ, որ մեծ մասը չհասկացայ, բայց մի տեսակ հոգեկան բաւարարութիւն զգացի, մեծ հաճոյք ստացայ ու զգացի, որ այն գրուել է մեր համայնքի մասին (Նոր Ջուղա)։ Ընդհանուր առմամբ Մարկէզ շատ եմ սիրում։

Հետագային մի յօդուածում կարդացի, որ գիրքը չըմբռնելը միայն իմ դժուարութիւնը չի եղել։ Բոլորն էլ նոյն դժուարութիւնն ունեն ու “Հարիւր տարուայ մենութիւն”-ը հասկանալու համար խորհուրդ է տրւում այն կարդալ երեք անգամ` մէկ անգամ փոքր տարիքում, մէկ անգամ քառասուն տարեկանում, մէկ անգամ էլ խոր ծերութեան մէջ…

Այժմ ես այն կարդում եմ երկրորդ անգամ, թէեւ անցնող տարիների ընթացքում բազմաթիւ անգամներ գրքի տարբեր հատուածները ընթերցել ու վերընթերցել եմ։

Իսկ ի՞նչն է այն կրկին ընթերցելու պատճառը։

2003 թուականի երիտասարդական համահայկական բանակումին մասնակցում էր Ալէխանդրօն Արժանթինից։ Ալէխանդրօն գրախանութ ունի Բոէնոս Այրէսում։ Իրար հետ խօսեցինք Ֆուտբոլի ու գրականութեան, պարզ է նաեւ Հարաւ-Ամերիկեան գրականութեան ու պարզից էլ պարզ է` նաեւ Մարկէզի մասին։

2007 թուականի երիտասարդական համահայկական բանակումին մասնակցում էին երկու երիտասարդներ Արժանթինից, որոնց հետ Ալէխանդրօն ինձ նուէր էր ուղարկել Մարկէզի վերոյիշեալ գրքի անգլերէն տարբերակը։

Սկսեցի գիրքը թերթել ու մէկ էլ տեսնեմ հասել եմ 21-րդ էջին։ Ուրեմն պիտի շարունակել։ Սա էլ գիրք կարդալու առիթը։ Շնորահակալութիւն Ալէխանդրոյին ինձ յիշելու եւ այդքան արժէքաւոր գիրք նուիրելու կապակցութեամբ։

Ահա մի հատուած վէպի հերոսներից երկուսի երկխօսութիւնից.-

“We will not leave,” she said. ”We will stay here, because we have had a son here.”

“We have still not had a death,” he said. “A person does not belong to a place until there is someone dead under the ground.”

Ursula replied with a soft firmness:

“If I have to die for the rest of you to stay here, I will die.” (Page 14)

Ի՞նչ եղաւ վերջը։ Կարդացէք գիրքը։

Լաւ մնացէք։

Յ.Գ. Մտածում եմ գիրք նուէր տալու սովորութեան մասին։ Ըստ երեւոյթին այն վաղուց վերացել է մեր միջից։ Մի պահ յիշենք վերջին անգամ երբ ենք գիրք նուէր ստացել ու երբ ենք գիրք նուէր տուել։ Պիտի փորձենք այդ գեղեցիկ սովորութիւնը վերականգնել։

Sunday, September 23, 2007

ՃԱՄԲՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ԴԷՊԻ ՎՐԱՍՏԱՆ (5)

8.- Համտեսեցինք Վրացական աւանդական կերակուրներ, ինչպէս խաչապուրի, աջարական խաչապուրի, մեգռուլի, խինկալի, պիլիմինի եւ այլն (այդ կերակրատեսակները վաճառւում են նաեւ Հայաստանում, սակայն աջառական խաչապուրին ուտել Աջառիայում մի բան է, ուտել Երեւանում մի այլ բան)։ Ի դէպ նշեմ, որ տպաւորութիւնս այն է, որ վրացական կերակուրներում պանրի օգտագործումը շատ է։

(Սայաթ Նովայի դամբարանը Թբլիլիսիի հայկական եկեղեցուոյ բակում)։
9.- Եւ ճանապարհներին, եւ փողոցներում (խանութներ եւ այլն)` բոլոր ցուցանակները վրացերէն էին ու անգլերէն։ Ռուսերէն ցուցանակներ տեսայ մի երկու անգամ։ Հայաստանում ճիշտ հակառակն է։ Կարող է հայերէն չլինի, բայց ռուսերէն անպայման կը լինի։
10.- Ծովափնեայ շրջաններում (Սարփի, Կոբուլետի) գետնի վրայ նոյնիսկ ծխախոտ չտեսայ։ Կարճ տարածութիւնների վրայ դրուած էին աղբամաններ եւ մարդիկ աղբը նետում էին այդ աղբամաններում։ Ընդհանուր առմամբ շատ մաքուր էին քաղաքները։ Նոյնը պիտի ասեմ հիւրանոցների եւ փլաժների մասին։

(Դիսկոտեկ Կոբուլետիում)։
11.- Կոբուլետիում մթերային մի խանութում հանդիպեցի մի հայ վաճառողուհու, որն ասաց, որ 22 տարի է ինչ հայերէն չի խօսել։

12.-Խմեցինք Կախետիի գինի, որը շատ լաւն էր։ Գինին մատուցւում էր սառը։ Հայերի մօտ սովորութիւն կայ գինին խմել ոչ սառ վիճակում։

13.- Համացանցի միջոցով իմացել էի, որ վրացական յայտնի խմիչքներից է Չաչան (մի տեսակ օղի)։ Թբլիլիսիի ճաշարաններից մէկում պատուիրեցի Չաչա։ Մեզ սպասարկող աղջիկը, անմիջապէս հակազդեց ու ասաց, որ “Կը ներէք բայց Չաչան խմում են ալկոհոլիկները”։ Հրաժարուեցի խմելուց։ Նշեմ, որ այդ աղջիկը իրականում խոհանոցի աշխատողուհի էր ու ճաշարանի տնօրէնը տեսնելով, որ մենք հայ ենք ու հայը հայի լեզուն աւելի լաւ կը հասկանայ, կարգադրեց նա մեզ սպասարկի։

Կոբուլետիի շուկայում կինս մի կրպակից գնումներ էր անում, երբ կողքի կրպակում հաւաքուած խանութպանները, ինձ հրաւիրեցին մի գաւաթ Չաչա խմելու…Չմերժեցի։ Շատ թունդ էր։ Առաջարկեցին երկրորդ գաւաթը` չխմեցի, փոխարէնը վազեցի ծով…

Որպէս վերջաբան ասեմ, որ վերադարձայ բաւականին դրական տպաւորութիւններով։

Նկատի ունենալով, որ մենք ընդամէնը մի քանի օր ենք եղել Վրաստանում, պիտի խնդրեմ այն ընթերցողներից, որոնք լաւատեղեակ են Վրաստանի մասին, ուղղէն գրածներս, եթէ այնտեղ թիւր տպաւորութիւններ կան։

Լաւ մնացէք։

Thursday, September 20, 2007

ՃԱՄԲՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ԴԷՊԻ ՎՐԱՍՏԱՆ (4)

6.- Ամենակարեւոր բաներից մէկը, որի մասին ուզում եմ գրել հետեւեալն է։ Խօսեցի վրացի հիւրանոցատիրոջ հետ, եզդի մեքենավարի, հայ մեքենավարի, վրացահայ մեծահարուստի հետ (որը Դուբայից ապրանք էր տանում ու ծախում Բաքուին, Իրանի հետ առուտուր ունէր եւ այլն), մի լազի, մի աջարռի եւ այլք։ Այսինքն տարբեր նիւթական կարողութիւն ունեցող եւ տարբեր ազգերի պատկանող մարդկանց հետ։ Նրանք բոլորը Վրաստանի քաղաքացիներ էին։Նրանց հետ ծանօթացայ պատահականօրէն՝ ամէն մէկին մի քաղաքում։

Բոլորը միանշանակ ասում էին, որ Սահակաշուիլիի ժամանակաշրջանն անհամեմատելիօրէն աւելի լաւն է, քան Շուարդնաձէի։ Նոյնիսկ Աջառիայում ասում էին, որ Սահակաշուիլին աւելի լաւն է, քան Աբաշիձէն։ Ասում էին, որ Շուարդնաձէն ու Աբաշիձէն մաֆիոզներ էին,, որ փողը դնում էին իրենց գրպանները, որ Աբաշիձէի տղան համերներով (Hammer) Բաթումիի փողոցներում սանձարձակ կերպով պտտում էր, որ թմրանիւթի առուտուրի մէջ էր, որ Վրաստանը խրուած էր կաշառակերութեան մէջ, որ փողոցները քար ու քանդ էին եւ այլն։

Յիշեցնում եմ, որ խօսքը Սահակաշուիլիի ամերիկամէտ իշխանութեան մասին է եւ ոչ թէ Քոչարեանի "ազգային" ռուսամէտ իշխանութեան։

Հայաստանի ներկայիս իշխանութեան այսպէս ասած “ազգային” ուղեգիծը յաճախ այնպէս է ներկայացւում, որ ճիշտ կարծես մեր ժողովուրդը պիտի երախտապարտ լինի իշխանաւորներին` “ազգային” ուղեգիծ պահելու համար (Ի հարկէ ազգային հասկացութիւնն էլ նոր մեկնաբանութեան պէտք ունի, երբ մօտաւորապէս ամէն ինչ վաճառուել ու վաճառւում է ռուսներին եւ երբ...Այս մասին այլ առիթով)։ Ճիշտ կարծես դա Հայաստանի իշխանութիւնների պարտականութիւնը չէ, այսինքն մի պահ, թերեւս յուզմունքից, մոռացութեան է տրւում, որ ով էլ Հայաստանում գայ իշխանութեան գլուխ, պարտաւոր է պահպանել ազգային ուղեգիծը եւ եթէ Հայաստանի առաջին իշխանութեան օրոք դա այդպէս չի եղել, դա է, որ անբնական է եղել, որի պատճառով էլ ժողովուրդը պատժել է ժամանակի իշխանաւորներին` առնուազն նրանց իշխանութիւնից հեռացնելով (թէեւ նրանք դրանից աւելիին էին արժանի)։

Երբ Վրաստանում սովորական մարդկանցից եւ նաեւ իմ ծանօթներից լսում եմ, որ լուրջ պայքար կայ կաշառակերութեան դէմ եւ ճանապարհային ոստիկանութիւնը եօթ-ութ օրուայ ընթացքում նոյնիսկ մէկ անգամ մեր մեքենան չի պահում` մի կողմից ուրախանում եմ Վրաստանի համար ու միւս կողմից ցաւում եմ մեզ համար, այն պատճառով, որ Հայաստանի “ազգային” իշխանութեան օրոք օրէցօր մեր երկիրը աւելի շատ է խրւում կաշառակերութեան ճահիճում։
Վրաստանը մեզնից առաջ է ընկել ու սա այն պայմաններում, երբ Հայաստանի ներկայիս իշխանութիւնը Հայաստանը կոչում է “Կովկասի վագր”, իբր տնտեսական այնպիսի թռիչքներ ենք արձանագրում, որ այն համեմատւում է վագրի թռիչքի հետ։
Շատ ուրախ կը լինեմ, եթէ իմ տպաւորութիւնները սխալ լինեն։
(Կոբուլետի, Սեւ Ծովի ափ)

7.- Վրաստանում ապրում է մօտ 100000 հայութիւն։ Վիրահայերի մօտ հայերէնի լուրջ նահանջ կայ։ Ցաւօք ձուլումը մեծ չափերի է, սակայն բարեբախտաբար վերջին երկու-երեք տարիներում նոր սերնդի մօտ ազգային գիտակցութեան արթնացում է նկատւում։


Tuesday, September 18, 2007

ՃԱՄԲՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ԴԷՊԻ ՎՐԱՍՏԱՆ (3)

Անշուշտ մի քանի օրուայ տպաւորութիւններից (այն էլ զբօսաշրջիկի աչքերով), մի երկրի մասին հնարաւոր չէ վերջնական եզրակացութիւնների գալ (թէեւ որոշները պնդում են, որ առաջին տպաւորութիւնը միշտ ամենաճիշտն է)։

Ես գրում եմ այն մասին, ինչ տեսայ` խուսափելով ընդհանրացումներից։ Ինձ յատկապէս որոշ բաներ հետաքրքրում են այն առումով, որ մենք՝ հայերս մեզ միշտ համեմատում ենք Կովկասի այլ ազգերի ու մեր երկիրը Կովկասի այլ երկրների հետ (Ադրբեջան եւ Վրաստան), հետեւաբար հետաքրքիր է մօտիկից տեսնել տարբերութիւններն ու նմանութիւնները։

Մենք եղել ենք չորս տեղ՝ Թբիլիսի, Բաթումի, Սարփի եւ Կոբուլետի։

(Վրացական եկեղեցի կառուցուած Խոջիվանքի պանթէոնում)։

1.- Ընդհանուր առմամբ մարդկանց վերաբերումը հիւրընկալ էր։ Կոշտ ու կոպիտ ու պարտքատիրոջ նման չէր։ Մեզ քցելու փորձ եղաւ միայն երկու անգամ, որի մէկ անգամուայ առաջն առանք, միւսն էլ քցուեցինք, որն ի հարկէ մեծ գումար չէր ($3)։

2.- Երբ մտանք Վրաստան սահմանամերձ գիւղերում (թրքաբնակ եւ վիրաբնակ) տեսայ որոշ տների դռան վերեւում կարմիր կտոր։ Հետաքրքրուեցի այդ մասին։ Պարզուեց, որ ըստ աւանդութեան, այն տների դռան, որտեղ կախուած է կարմիր կտոր, չպսակուած աղջիկ կայ եւ տնեցիները սպասում են քաջ ու համարձակ փեսացուի։


(Մի շէնք Թբլիլիսիում)

3.- Թբլիլիսում աչքի էին զարնում աղքատները` տարբեր տարիքի ու տարբեր սեռի։ Այս երեւոյթը ես այլ քաղաքներում չտեսայ։ Սա անշուշտ խօսում է երկրի տնտեսութեան մասին։ Օրինակ սրտաճմլիկ էր, երբ մի գիշեր փողոցում հանդիպեցինք 45-ի մօտ մի մարդ ու կնոջ եւ մի 10 տարեկան երեխայի, որոնք հաւանաբար մի ընտանիք էին ու միասին նստած փողոցի վրայ՝ մուրացկանութիւն էին անում։

4.- Թբիլիսիի Օպերայի շրջակայքում ընդհանրապէս սրճարան չտեսայ։
Իսկ քաղաքում բացօթեայ սրճարան-ճաշարաններ տեսայ հատ ու կենտ (հետաքրքիր է ինչքան նման է Հայաստանին)։

5.- Շէնքերը ներկուած էին տարբեր գոյների` մէկը կանաչ, մէկը դեղին, մէկը կարմիր


(Սա էլ մի գեղեցիկ տեսարան ծովից ու մայրամուտից)։

Լաւ մնացէք։

Sunday, September 16, 2007

ՃԱՄԲՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ԴԷՊԻ ՎՐԱՍՏԱՆ (2)

Իսկ “ի՞նչ են անում այն օտարերկրացիները, որոնք պիտի վիզա ստանան” հարցրի ես։ “Կամ սահմանի վրայ գնացքից թռնում են ցած ու ոտքով գնում Բագրատաշէն” կամ էլ “հասնում են Ալլավերդի ու իջնում գնացքից ու մեքենայով վերադառնում Բագրատաշէն”, սա եղաւ պատասխանը։

Այսպիսի բաներ մէկ գիտաերեւակայական ու ֆանտաստիկ ժանրի կինոյի մէջ կարելի է հանդիպել, մէկ էլ Հայաստանի Հանրապետութիւնում։ Ականջդ կանչի Ժիւլ Վեռն…

Երկրի սահմանն անցնես, մի երկու ժամ էլ խորանաս երկրի մէջ, յետոյ վերադառնաս վիզայի համար, ինչու՞, որովհետեւ սահմանային կէտ չկայ։ Պատկերացնում էք օրինակ Թեհրանից օդանաւով գաք Երեւան, յետոյ ձեզ մեքենայով ուղարկեն Մեղրի` ցամաքային սահմանի վրայ վիզա ստանալու։

Մի քանի րոպէ պաշտօնեային, որը սպայ էր, մեղմ ձայնով, հանգիստ փորձեցի բացատրել, որ իր ասածը անտրամաբանական է, որ տղաս ջերմութիւն ունի եւ մեզ համար շատ դժուար է վերադառնալ սահման։ Սակայն ի զուր։ Ասացի, որ թող ինքը հաստատի, որ տղաս հէնց այն է, ով կայ կնոջս անցագրում եւ ես մենակ վերադառնամ Բագրատաշէն, որ ես գիտեմ, որ ինքը պարզապէս պաշտօնեայ է ու կատարում է իր գործը, սակայն նա պէտք է մտնի մեր դրութեան մէջ։ Սակայն ի զուր։ Անկեղծ լինելու համար պիտի ասեմ, որ մարդն ուզում էր մի բան անել, բջջայինով կապւում էր շէֆին, նա էլ ասում էր` ոչ։

Մէկ էլ պայթեցի։ Սկսեցի բոռալ։ Գնացքի ամբողջ ճամբորդները հաւաքուել էին։ Մի քանի ոստիկան բարձրացան։ Այնպէս էի բոռում, որ ոստիկանները շշմել էին։

Իջայ գնացքից ու սկսեցի աւելի բարձր բոռալ։

Ալլավերդիի ժողովրդից միայն 90 տարեկանից բարձրերը չէին եկել, մէկ էլ երկու տարեկանից ցածերը։ Մնացածը հաւաքուել էին շուրջս։ Պաշտօնեաներն էլ, որ սկզբում փորձեցին բոռալով ինձ նստեցնել տեղս, տեսնելով, որ իրենց բարձր ձայնին պատասխանում եմ էլ աւելի բարձր ձայնով` նահանջեցին։

Գիտէի, որ պիտի վերադառնամ, սակայն շատ էի զայրացել ու չէի ուզում հեշտ յանձնուել։

Մօտ մէկ ժամ անցաւ։ Գնացքը տեղից չէր շարժւում։ Հաւաքուած մարդիկ իրար ու պաշտօնեաների հետ վիճում էին։ Սպան մօտեցաւ ինձ ու ասաց` “Ընկեր, ի՞նչ անենք”։ Ասացի` “Եթէ պիտի գնանք, գնանք”։ Ասաց` “Այդ պարագային Դուք պիտի մեքենայ կանչէք”։ Ասացի` “Այսինքն ես իմ միջոցներով պիտի վերադառնամ Բագրատաշէն”։ Ասաց` “Այո”։ Ասացի` “Ընկեր ջան, լաւ լսիր, սա ձեր խնդիրն է։ Կամ մեքենայ բերէք մեզ տարէք կամ էլ ես այստեղ սպասում եմ, գնացէք վիզա բերէք”։ 10 րոպէ անց մօտեցաւ ու ասաց, որ ոստիկանութեան մեքենան եկել է, գնանք։ Ընտանիքով սպայի ու մի ուրիշ պաշտօնեայի հետ վերադարձանք Բագրատաշէն։

Բագրատաշէնի սահմանային կէտում մի ուրիշ սպայ անմիջապէս մօտեցաւ մեզ ու ասաց, որ “Ձեր մէջ բողոքո՞ղ է եղել”։
Ես։ Այո, ես եմ բողոքել ու բողոքում եմ։

Նոր սպան։ Ես կարող եմ Ձեզ վերադարձնել Վրաստան։
Ես։ Չես կարող։
Նոր սպան։ Կարող եմ։


Ես։ Իմ փաստաթղթերը ճի՞շտ են։
Նոր սպան։ Այո։


Ես։ Կնոջս փաստաթղթերն ի՞նչ։
Նոր սպան։ Այո։


Ես։ Ես Ձեզ տեղեկացնում եմ, որ այս երկու տարեկան երեխեան ապօրինի կերպով հատել է Հայաստանի սահմանը ու մտել երկիր, նրան ձերբակալէք։
Նոր սպան։ Գի՞ժ ես։


Ես։ (Բոռաաաաաաալով)։ Չէք ամաչում։ Մարդը երկու հարիւր կիլոմետր մտնի Հայաստանի մէջ ու նոր նրան ասէք վիզա չունես։
Նոր սպան։ Ձեր գնացքում մի կանադացի մարդ ու կին են եղել, որ վիզայի համար գնացքից թռել են ցած։


Ես։ Իսկապէս չէք ամաչում։ Բայց կարող է թռնէին ցած ու չգային այստեղ, այլ գնային այլ տեղ, գնային Երեւան, կարող է զբօսաշրջիկ չլինէին ու ահաբեկիչ լինէին, դա ազգային անվտանգութեան հարց է։
Նոր սպան։ Երկաթագծի վրայ մենք վիզայի գրասենեակ չունենք։ Դուք չպիտի գնացքով ճամբորդէք։


Ես։ Ես ուզում եմ նաւով գալ Հայաստան, դուք պարտաւոր էլ բոլոր սահմանային կէտերի վրայ ունենալ վիզայի գրասենեակ։ Եթէ ոչ` մարդուն սահմանի վրայ պահէք ու ասէք իրաւունք չունէս մտնել երկիր, ոչ թէ մարդը մտնի երկրի խորքերը, յետոյ ասէք վերադարձիր։

Եզրակացութիւն։ Մուտքի արտօնագիր ստանալու գործընթացը տեւեց երեք-չորս րոպէ։ Վիճաբանութիւնը երկար։ Գիշերուայ 12։00-ն էր։

Յետոյ գնացքի մէջի սպան ինձ մօտեցաւ ու ասաց, որ “Ընկեր, ես ուզում եմ դու հաւատաս, որ ես լաւ մարդ եմ, պարզապէս համակարգը խնդիր ունի, դու մեզ ես բողոքում, իսկ մենք ու՞մ բողոքենք”։ Նրան ասացի, որ նրան չեմ ճանաչում ու չգիտեմ լաւ մարդ է թէ վատ մարդ, պարզապէս իրավիճակը ծիծաղելի է։ Սպան հեռախօսով սակակառք (taxi) կանչեց ու մենք վերադարձանք Երեւան, անշուշտ այս անգամ մեր հաշուին։

Ինչու՞ գրեցի այս ամբողջը։

Չգրեցի ինձ համար պատահած խնդիրների կամ էլ սխրագործութիւններիս մասին պարզապէս պատմելու համար, այլ այն, որ նախ եթէ կայ Հայաստանի ոչ քաղաքացի, որն ուզում է գնացքով մտնել Հայաստան, իմանայ որ այսպիսի հարցեր կան, ապա բոլորս իմասին իմանանք մեր երկրի սահմանային կէտերի եւ վիզա ստանալու հետ կապուած հարցերի մասին եւ ի վերջոյ կիսւեմ ընթերցողներիս հետ։

Լաւ մնացէք։

Յ.Գ. (1) Եթէ գնալուց ձեւականօրէն նայեցին մեր ճամբրուկները (գնացինք մեքենայով), վերադարձին սկսած Կոբուլետիի (Վրաստան) գնացքի կայարանից մինչեւ Երեւան (ինձ հետ էին իմ բարեկամները, որոնք շարունակեցին ճանապարհը մինչեւ Երեւան եւ հաստատում են իմ ասածը), ոչ ոք չնայեց մեր ճամբրուկները։ Այսինքն մարդիկ Վրաստանից գնացքով մտնում են Հայաստան եւ որեւէ մէկը նրանց չի հարցնում, որ ձեր ճամբրուկում ինչ ունէք ու չի նայում նրանց ճամբրուկները։ Սա ազգային անվտանգութեան հարց է։ Երկու ձեւ կայ։ Կամ մեր Ազգային Անվտանգութեան Ծառայութիւնն այնքան ուժեղ է, որ մարդկանց ու նրանց ճամբրուկները չստուգած էլ գիտի ով ով է ու ինչ է անում, կամ էլ մեր ժողովուրդն այս երկրում ապրում է Աստծոյ յոյսին ու բախտի բերմամբ։

Դեռ չեմ խօսում Մաքսային Վարչութեան մասին։ Օրինակ գնացքի պատին փակցրած էր մի գրութիւն, որտեղ նշւում էր ինչ կարելի է տանել Հայաստան եւ ինչ չափով։ Օրինակ վրացական գինի` երկու շիշ։ Իսկ հետաքրքիր է իմանալ նրանք իմ ճաբրուկները չստուգած որտեղից իմացան ես երկու շիշ գինի ունեմ թէ տաս շիշ թէ ընդհանրապէս չունեմ։

Յ.Գ.(2)։ Երբ բոռալներիս մէջ դադար էի տուել մէկ էլ մի մարդ երկու-երեք աման ձեռը մօտեցաւ ինձ ու ասաց “Ապէր, թութ չես ուզում, ընտիր թութա, էժան կը տամ”…

Saturday, September 15, 2007

ՃԱՄԲՈՐԴՈՒԹԻՒՆ ԴԷՊԻ ՎՐԱՍՏԱՆ (1)

Անցնող քանի օրերին ընտանիքով ճամբորդել էինք Վրաստան։ Չնախատեսուած ճամբորդութիւն էր։ Միանգամից ստացուեց։ Առաջարկեցին, ես էլ ընդառաջեցի։ Յառաջիկայ օրերին գրելու եմ այդ ճամբորդութեան մասին։ Սակայն նախ ամենավերջին գիշերուայ մասին։

Ինչո՞վ վերադառնանք Հայաստան։

Նկատի ունենալով, որ վերջին օրերը մենք անցակցրինք Կոբուլետիում (Սեւ Ծովի ափ), իսկ այնտեղից մինչեւ Երեւան հանրակառքով 12 ժամ է (նոյնքան մօտաւորապէս մինիաւտոբուսով), ճանապարհը լեռնային, ոլոր մոլոր, ցած ու վերեւ, սիրտխառնուք, ուստի նախ որոշեցինք փորձել օդանաւը։

Գնացի Բաթումիի օդանաւակայան։ Պարզուեց, որ Բաթումի-Երեւան թռիչք ընդհանրապէս չկայ։ Նախկինում եղել է, յետոյ ծրագրից հանել են ու էլ չկայ։

Ի՞նչ անել։ Որոշեցի վերադառնալ գնացքով։ Տեւողութիւնը 20 ժամ։ Մտածեցի առնուազն հանգիստ կը լինենք, կը կարողանանք քայլել, պառկել, ուտել, խմել։

Տոմս գնեցի։

Վրաստան-Հայաստան սահմանին մօտ Վրաստանի սահմանապահերը մտան գանցքի մէջ, ստուգեցին մեր անցագրերը (Passport), կնքեցին եւ վերադարձրին։ 20-30 րոպէ սպասեցինք Սադախլույում (Վրաստանի սահմանային կէտ)։ Անցանք սահմանն ու հիմա սպասում ենք, որ Հայաստանի սահմանապահները գան ու ստուգեն մեր անցագրերը։ Պատուհանից տեսայ Բագրատաշէնի մաքսային կէտը (Հայաստանի սահման)։ Մտածեցի հիմա կը գան, չեկան։ Հիմա կը գան, չեկան ու գնացքը գնում է։ Մէկ ժամ անց երեւացին պաշտօնեաները։

Այստեղ հարկ եմ տեսնում մի բացատրութիւն տալ։ Օտարերկրեայ քաղաքացիները, եթէ ունեն Հայաստանի կեցութեան յատուկ կարգավիճակ (անձնագիր) Հայաստան ներս ու դուրս անելիս մուտքի արտօնագիր պէտք չունեն (Visa), պարզապէս նրանց հայկական անձնագրում խփւում է ելք ու մուտքի կնիք։ Ես ու կինս այդպիսի անձնագիր ունենք։ Տղաս չունի ու քանի որ նա գրանցուած է կնոջս իրանական անցագրում (Passport), ուստի ամէն անգամ Հայաստան ներս մտնելիս պիտի մուտքի արտօնագիր (Visa) ստանայ (որը խփւում է կնոջս անցագրում (Passport))։ Ի դէպ նշեմ որ տղաս ծնուել է Հայաստանում ու ունի հայկական ծննդեան անձնագիր։ Դա մենք գիտենք, որովհետեւ նախկինում էլ ենք Հայաստանից դուրս ճամբորդել ու այդպէս ենք արել։

Այս անգամ էլ սպասում էի, որ սահմանի վրայ գնացքը կանգնի ու մենք իջնենք ու վիզա ստանանք։ Սակայն գնացքը ոչ մի տեղ չպահեց։ Հասանք Ալլավերդի։ Պաշտօնեաները եկան։ Ստուգեցին անցագրերն ու ասացին`”Պիտի իջնէք ու վերադառնաք Բագրատաշէն (մէկ ու կէս-երկու ժամ ճանապարհ) ու ստանաք մուտքի արտօնագիր”։ Գիշերուայ 9։30-ն էր։

Ի՞նչ անենք, վերադառնա՞նք Բագրատաշէն, ինչու՞։ Որովհետեւ Հայաստանի Հանրապետութիւնը Հայաստան-Վրաստան երկաթագծի սահմանի վրայ չունի ՕՎԻՐ-ի գրասենեակ (ՕՎԻՐ-ը Հայաստանի Հանրապետութիւնում այն վարչութիւնն է, որն զբաղւում է օտարերկրացիների վիզայի խնդիրներով)։

Friday, September 14, 2007

ԱՆԾԱՆՕԹ ՀԱՐԵՒԱՆՈՒՀԻՍ

Երեկ գիշեր ժամը 11։00-ին մեր տան հեռախօսը զանգեց։

Ես։ Այ՞ո։
Անծանօթ մի կին։ Պրն. Սարգիս, Դուք էք։

Ես։ Այո։
Անծանօթ կինը։ Ես ձեր հարեւանուհիններից մէկն եմ։ Դուք ձեր բնակարանը վաճառաու՞մ էք։

Ես։ Այո։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ի՞նչ է արժէքը։

Ես։ X չափ։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Շատ թանգ էք ասում։ Ես իմ բնակարանը վաճառել եմ Y չափ։

Ես։ Տիկին, բայց ես չգիտեմ ձեր բնակարանը քանի քառակուսի մետր է եղել, ինչ վիճակի մէջ է եղել, որտեղ է եղել…
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ես ձեր բնակարանը կը գնեմ այսքան։

Ես։ Դուք իմ բնակարանը տեսե՞լ էք։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ոչ։ Պարզապէս հարեւանուհիներից մէկն էր ասում, որ վաճառում էք։

Ես։ Ադ արժէքով չեմ վաճառում։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Դուք լուրերին հետեւու՞մ էք։

Ես։ Ո՞ր լուրերին։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Գիտէք Ամերիկայի Միացեալ Նահանգներում տան գները իջնու՞մ են։

Ես։ Յետո՞յ։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Դա ազդելու է Հայաստանի տան շուկայի վրայ, այստեղ էլ տան գները կիջնեն։

Ես։ Իսկ Մորոկկոյում տան գները բարձրանում են։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Մորոկկոյու՞մ։

Ես։ Այո։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Բայց դա ի՞նչ կապ ունի Հայաստանի հետ։

Ես։ Նոյն կապը ինչ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Չեմ հասկանում։

Ես։ Ես էլ ձեզ չեմ հասկանում։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ձեզ մի բան ասեմ` Դեկտեմբերին Հայաստանում տան գները 50 տոկոսով իջնելու են։ Աւելի լաւ է հիմա վաճառէք Ձեր բնակարանը։

Ես։ Այդ դէպքում դուք ինչու՞չէք սպասում մինչեւ Դեկտեմբեր, որպէսզի ձեր գումարով երկու բնակարան գնէք։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ես հիմա եմ բնակարան ուզում։

Ես։ Բայց մինչեւ Դեկտեմբեր ընդամէնը երեք ամիս է մնացել։ Մի տեղ վարձէք, յետոյ երկու բնակարան կը գնէք։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ասացի հիմա եմ բնակարան ուզում։

Ես։ Ինչ ասեմ։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ձեր շէնքի դիմացի նորակառոյց շէնքը տեսե՞լ էք։

Ես։ Այո։ (Այդ շէնքը գտնւում է իմ բնակարանից 50 մետր հեռաւորութեան վրայ եւ ներկայիս մի քանի յարկի առաստաղն է կառուցուած)։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Այդ շէնքում բնակարանը վաճառում են քառակուսի մետրը այսքան։

Ես։ Շատ արժան է, խորհուրդ կը տամ այդտեղ բնակարան գնէք։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ես Ձեր շէնքում եմ ուզում։

Ես։ Տիկին, իմ բնակարանի արժէքը այդքան է ինչ ասացի։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Դուք վաճառող չէք։

Ես։ Որտեղի՞ց իմացաք։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ես վատ գին չեմ առաջարկում։

Ես։ Տիկին, ձեր առաջարկածը իմ ասածից քսան հազար դոլար աւելի քիչ է։ Խորհուրդ կը տամ դիմել անշարժ գոյքի գործակալութիւններին։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Ես կարող եմ թողնել իմ հեռախօսահամարը, որպէսզի եթէ ձեր միտքը փոխուեց ինձ զանգէք։

Ես։ Պէտք չէ։ Իմ առաջարկած գինը վերջնական է։
Անծանօթ հարեւանուհիս։ Դուք վաճառող չէք։

Այսքան ուժեղ ու կուռ տրամբանութեամբ հարեւանուհիներ թերեւս քչերն ունեն։

Լաւ մնացէք։

Tuesday, September 4, 2007

ԵՐԵԽԱՆԵՐԻ ԹՈՒԻ ՄԱՍԻՆ

Վերջերս անընդհատ ներքաշւում եմ այսպէս ասած "երեխաների թուի մասին" նիւթով վէճի մէջ։ Էլ ընկերներիցս սկսած մինչեւ հարեւանուհիս խորհուրդ են տալիս ունենալ երկրորդ երեխան։

Ամենավերջին դէպքն այն էր, երբ մի ճաշի սեղանի շուրջ բոլոր սեղանակիցներս մի կողմում էին, ես մի կողմում։

Խնդիրը հետեւեալն է՝ քանի՞ երեխայ պիտի ունենալ։

Շատ շատերը պնդում են, թէ երեք-չորս կամ էլ ազգայն երանգ են տալիս հարցին ու ասում` "հայը շատ երեխայ պիտի ունենայ"։

Ի հարկէ շատ լաւ կը լինի, որ հայերը շատ երեխայ ունենան, որ մեր ազգի թիւը յատկապէս հայրենիքում շատանայ, որ այսպէս լինի ու այնպէս լինի, սակայն եկէք նախ տեսնենք ի վերջոյ ո՞րն է երեխայ ունենալու նպատակը եւ ապա ծնողները երեխաների նկատմամբ յանձնառութիւն ունեն թէ՞ ոչ եւ եթէ այո ո՞րն է դա։

ա.- Երեխան ընտանիքի աղն է (!!!)։ Այս խօսքը շատ եմ լսել ու կարծում եմ այն յօրինողն ուզեցել է ասել, որ ամուսնանալուց յետոյ ամուսնական կեանքը դառնում է "ձանձրացուցիչ" ու այդ ձանձրոյթը փարատելու համար պիտի աղ լցնել կեանքի վրայ, այսինքն պիտի երեխայ ունենալ։

բ.- Ծնողների հաճոյքը, այսինքն ծնողներն ուզում են մի բան լինի, որի հետ խաղան, ուրախանան, մի խօսքով դրանից հաճոյք տանեն։ Սա նման է առաջին տարբերակին։

գ.- Մեծ պապայի ու մեծ մամայի համար, այսինքն հասնգստի կոչուած մեծ մաման ու մեծ պապան այլեւս աշխատանքի չեն գնում, ամբողջ օրը տանն են, ազատ ժամանակ շատ ունեն ու յոգնում են ու "թոռնիկիս էլ տեսնեմ ու մեռնեմ" երազն իրականացնելու համար տղան ու հարսը կամ աղջիկն ու փեսան պիտի երեխայ ունենան։

դ.- Սերնդափոխութիւնն ու ժառանգականութիւնը ապահովելը, այսինքն մարդիկ մտածում են պիտի երեխայ ունենան, որպէսզի շարունակուի նրանց ընտանիքը կամ "ազգ"-ը։

ե.- Հէնց էսպէս, այսինքն մարդիկ ամուսնանում են ու չգիտեն ինչ անել ու մտածում են երեխայ ունենան էլի։

Ու անկեղծ ասած ամենից շատ ինձ ջղայնացնում են հետեւեալ՝ "Աստուած մեծ է", կամ "ով քեզ պահել է, երեխային էլ կը պահի", կամ "ով քեզ հաց է տուել, երեխային էլ հաց կը տայ" խօսքերը։ Սրանք իմ կարծիքով պատասխանատւութիւնից խուսափել են նշանակում։

Ես հակուած եմ այն կարծիքին, որ մարդ պիտի այնքան երեխայ ունենայ, որքան կարող է մարդավայել պահել։Կրկնում եմ մարդավայել, սա նշանակում է, որ իմ կարծիքով ամէն երեխայ պահել դեռ պահել չէ։Մնացածը մեղմ ասած անհեթեթութիւն է։

Մի ժամանակ մարդիկ ապրում էին գիւղերում, հողագործութեամբ էին զբաղւում, ընտանի կենդանիներ ունէին, երեխան էլ համարւում էր աշխատուժ։Դէ երեխայ էին ունենում ու մի քանի ոչխար տալիս ձեռն ու ուղարկում սար։Ոչ լողի դասարանի հարց կար, ոչ էլ համակարգչի, ոչ դի.վի.դի. կար, ոչ էլ անգլերէնի պարտադիր իմացութեան հարց, ոչ նրա կրթութեան մասին էին մտածում, ոչ էլ այն բանի, որ կարող է թմրանիւթ օգտուի, ոչ Nike կար, ոչ էլ Adidas։Այսօր, յատկապէս մեծ քաղաքներում ապրողները, երեխայ պահելու կապակցութեամբ լուրջ դժուարութիւնների առջեւ են կանգնում ու եզրակացնեմ՝ մատների արանքով չի կարելի այս հարցին նայել։

Խօսքը ոչ շփացածութեան մէջ ապրելու մասին է, ոչ էլ աղքատութեան մէջ ապրելու, այլ մարդավայել ապրելու։

Լաւ մնացէք։

Յ.Գ. Հայաստանում ասում են մարդ մէկ տղայ պիտի ունենայ, իսկ մէկ տղան անպայման եղբայր կուզի, պարզ է որ երկու եղբայրները մէկ քոյր կուզեն, իսկ չէ որ մէկ աղջիկը մէկ քոյր էլ կուզի։ ես համաձայն եմ այս կարծիքին՝ մարդ չորս երեխայ պիտի ունենայ՝ երկու տղայ, երկու աղջիկ, բայց 21-րդ դարում դա մեծ յամարձակութիւն է պահանջում։

Friday, August 31, 2007

Wednesday, August 29, 2007

"ՇՆՉԱՌՈՒԹԻՒՆ ԵՒ ԱՐՏԱՇՆՉՈՒՄ"

1936 թուականին հրատարակած իր "Շնչառութիւն եւ արտաշնչում" (Inhale and Exhale) գրքում Ուիլիամ Սարոյանը գրում է.-

"...Ասոնք էին Ազգայնականները, Դաշնակները, որոնք կռուեցան Հայաստանի համար, վասնզի կռիւը իրենց գիտցած միակ ուղին էր պահպանելու համար կեանքը, արժանապատւութիւնը եւ ցեղը։ Աշխարհը ատկէ տարբեր միջոց մը չունէր։ Միայն զէնքով կըլլար այդ։ Դիւանագէտները ժամանակ չունէին Հայաստանի համար եւ գէշ միջոց մըն էր այդ, Աստուծոյ անիծած ոջլոտ միջոցը, բայց Դաշնակցականները մեծ մարդիկ էին եւ ըրին այն, զոր պարտաւոր էին ընել։ Իսկ ոեւէ Հայ, որ կարհամարհէ այս մարդիկը, տգէտ է կամ իր ցեղին մատնիչը"։

Այս կապակցութեամբ կարդալ "Ամէնուն տարեգիրքը", ԺԴ տարի, 1967-68։

Sunday, August 26, 2007

ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿՈՒՄԸ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐՈՎ (2)

Բանակումի մասնակիցները ծաղկեպսակ են զետեղում "Անյայտ զինուոր"-ի շիրիմին։


Դրօշակի արարողութեան ժամանակ պատահում է նաեւ այնպէս, որ դրօշակը ոչ բարձրանում է, ոչ էլ իջնում։ Երիտասարդներից մէկը հարցը լուծելիս։

Հայաստանի Աննան ու Նուարդը գորգ գործել փորձելիս...
Գորգագործական արտադրութիւնը գտնւում է Արցախի Ղըշաղ գիւղում, Նիկոլ Դումանի տուն-թանգարանի կողքին։


Ձախից Արժանթինի Լուկասը, որը ոչ աւել, ոչ պակաս բանակումից 668 լուսանկար տուեց Երիտասարդական գրասենեակին, Հայաստանի Յասմիկն ու Արժանթինի Րաֆֆին։ Լաւ մնացէք։

Թեհրանի Համլետը խաղող ուտելիս։ Անուշ լինի...

Friday, August 24, 2007

ՀԱՄԱՀԱՅԿԱԿԱՆ ԲԱՆԱԿՈՒՄԸ ԼՈՒՍԱՆԿԱՐՆԵՐՈՎ (1)

Բանակումի լոգօն (գործ Նարբէ Պետրոսեանի)։


Այսքան կայտառ ու առոյգ... Տեսնես ինչի մասին են մտածում։
(Երիտասարդները նստած են Ցեղասպանութեան թանգարանի աստիճանների վրայ)։

Մի խումբ երիտասարդներ արիւն յանձնելով դոնորագրուեցին "Ոսկրածուծի դոնորների ազգային ռեիստրում"։ Նկարում Վեհանուշը Նոր Ջուղայից։ Արիւն յանձնելու պահին անջատուեց էլեկտրահոսանքը եւ երիտասարդներից մի քանիսը մոմի լոյսի տակ արիւն յանձնեցին։

Կուբանի (Ռուսաստան) Սիւզաննան առաջին անգամուայ համար մասնակցում էր բանակումի։
Կուբանի խումբն ընդամէնը մի քանի ամսուայ անցեալ ունի։ Յաջողութիւն նրանց։

Հայաստանի Ժիրօն 135 մասնակիցների մէջ իրեն համապատասխան զրուցակից չգտնելով, զրոյցի էր բռնուել արծուի հետ։

Երիտասարդներն ամենայն ուշադրութեամբ հետեւում են դասախօսութեանը։

Նկարները՝ Վահէ Խաչատրեանի։

Thursday, August 23, 2007

ԵՐԿԱՐ ԸՆԴՄԻՋՈՒՄԻՑ ՅԵՏՈՅ

Անցնող շաբաթների ընթացքում չեմ կարողացել գրել, որովհետեւ նախ զբաղուած էի Հ.Յ.Դ. երիտասարդական եւ ուսանողական միութիւնների համահայկական 10-րդ բանակումի կազմակերպական աշխատանքներով, մի քանի օրով եղայ Արցախում, ապա այդ բանակումի հաշուետւութեամբ։

Բանակումը հազիւ աւարտած այսօրուանից Բեռլինում սկսեց Ընկերվարական Երիտասարդների Միջազգային Միութեան հիմնադրութեան 100-ամեակի միջոցառումները, որին Հ.Յ.Դ. Երիտասարդականը մասնակցում է հինգ հոգով: Ուրեմն էլի կազմակերպական աշխատանքներ։

Միւս կողմից երկու շաբաթուայ ընթացքում մասնակցել եմ չորս հարսանիքի։

Ի վերջոյ հիւր-զբօսաշրջիկներ արտերկրից...

Յամենայնդէպս անցնող օրերին բազմաթիւ յիշարժան դէպքեր են պատահել, որոնց հաւանաբար առիթ չունենամ մէկ առ մէկ անդրադառնալու, սակայն կը փորձեմ գոնէ մէկ երկուսի մասին գրել։

Սա գրեցի ի պատասխան այն ընկերների, որոնք հետաքրքրւում էին այն մասին, թէ ինչու չեմ գրում։

Լաւ մնացէք։

Monday, August 6, 2007

ԲԱՆՏՈՒԱԾ ԲԱԶԷՆ


Բանտուած Բազէն Վայոց ձորի ճանապարհային ճաշարաններից մէկում, Յուլիս 2007

Friday, August 3, 2007

ԵՐԹՈՒՂԱՅԻՆԻՑ ԻՋՆԵԼԻՍ ԻՆՉ ԱՍԵԼ

- Մի հատ կանգնի իշնեմ։

- Թեքուի կանգնի իշնեմ։

- Ըստեղ պահի ապէր։

- Էն շէնքի մօտ սպասի իջնեմ։

- Ըստեղ մի տեղ յարմարցրու։

- Վարպետ, մի տեղ պահի էլի։

- Աստանոֆկէն (կանգառը) անցնէս պահի։

- Քանի չես թեքուի կանգնի։

- Կանգառում պահէք։

- Կանգառում պահի։

- Վարպետ ջան, շուռ գաս կանգնի։

- Պահէք, հա, էստեղ։

- Կանգնէք էստեղ, հա։

Սրանք այն արտայայտութիւններն են, ինչ լսում ենք երթուղային մեքենաներից իջնելիս տարբեր տարիքի ու սեռի ուղեւորների շուրթերից։ Երեւանում երթուղային մեքենաներից օգտուողներն անպայման ծանօթ են այդ արտայատութիւններին։ Դրանք ես գրի եմ առել ընդամէնը երկու ուղեւորութեան ընթացքում՝ տնից աշխատատեղ եւ աշխատատեղից տուն։ Աստուած է իմանում, եթէ ուսումնասիրութիւնս շարունակէի մի քանի օր կամ մի քանի շաբաթ, էլ ինչ յայտնագործութիւններ կանէի։

Յամենայնդէպս հէնց այսքանն էլ բաւական է նկատելու, որ.-

1.- Նախադասութիւնների գերակշիռ մասը հրամայական են։ Հատ ու կենտ խնդրանք կայ։
2.- Առկայ են ծիծաղելի արտայայտութիւններ, ինչպէս օրինակ` "շուռ գաս, կանգնի"։
3.- Առկայ են հնչիւնափոխուած բառեր, ինչպէս "իշնել", որը հայերէնում "իջնել" է։

Ներքոյիշեալ արտայայտութիւններն էլ վերաբերում են երթուղային մեքենայից իջնելիս վարորդին վճարելիք գումարին։

- Ախպէր իմ տեղը տուածա։

- Մի հատ ստացիր։

- Ախպէր իմ տեղը ստացածա։

- Նոր էն աղջիկն իմ տեղ տուեց, իջաւ։

Այստեղ էլ են առկայ անհասկանալի եւ ծիծաղելի արտայայտութիւններ, օրինակ "մի հատ ստացիր", հարց է առաջանում՝ մի հատ ի՞նչ, կամ ի՞նչ է նշանակում "իմ տեղը ստացածա" եւ ի վերջոյ "աղջիկն իմ տեղ տուեց, իջաւ", այս մէկն արդէն չգիտեմ ինչպէս պիտի բացատրել։

Լաւ մնացէք։

Tuesday, July 31, 2007

ԺՈՂՈՎՐԴԱՎԱՐՈՒԹԻՒՆ

"1919-ի խորհրդարանական նիստերի եւ դաշնակցական ֆրակցիայի նիստերի հետեուողները, որոնք կարդացել են 1919-ի մամուլը, Բիւրոյի օրգան "Յառաջ"-ից սկսած, պիտի տեսնեն ոչ միայն բազմաթիւ յօդուածներ, խմբագրականներ ուղղուած կառավարութեան դէմ, թէեւ այդ կառավարութիւնը դաշնակցական կառավարութիւն էր՝ ընտրուած Բիւրոյի եւ խորհրդարանի կողմից։ Դժգոհութիւնը չէր սահմանափակւում միայն կառավարութեան հանդէպ. նա տարածւում էր ե'ւ խորհրդարանի, ե'ւ Բիւրոյի վրայ։ Կուսակցական կազմակերպուած զանգուածները դժգոհ էին եւ կպահանջէին արագօրէն Հայաստանը դարձնել "Հայաստան"՝ բառի բուն իմաստով"։*

Ինչ մարդիկ են եղել...

* "Հայ յեղափոխականի մը յիշատակները", Ռուբէն Տէր Մինասեան, է հատոր, էջ 221-ից։

Saturday, July 28, 2007

9-ՐԴ ԸՆԴՀԱՆՈՒՐ ԺՈՂՈՎ

1919 թուականի աշնանը Երեւանում գումարուած Հ.Յ.Դ. 9-րդ Ընդհանուր Ժողովի օրակարգում ներառնուած են եղել հետեւեալ կէտերը.-

"11.- Ներգաղթ եւ վերաշինութիւն։

12.- Տնտեսական քաղաքականութիւն՝
ա.- Հողային հարց,
բ.- Կապիտալ եւ արդիւնաբերութիւն,
գ.- Աշխատանքի պաշտպանութիւն"։

Ինչքան արդիական են այս օրակարգերը...

Wednesday, July 25, 2007

ԳԻՆԵԳՈՐԾՆԵՐԻ ԿԱՆՈՆՆԵՐԸ

Մի երկու գիշեր առաջ դիտեցի "The Cider House Rules"* տեսաերիզը, որը հայերէնում թարգմանուել է "Գինեգործների կանոնները" անունով։


Այն արտադրուել է 1999 թուականին, ԱՄՆ-ում։ Բեմադրիչն է Լասէ Հալսթրոմը (Lasse Halstrom)։ Գլխաւոր դերակատարներն են Շարլիզ Թերոնը (Charlize Theron), Թոբի Մագուայրը (Tobey Maguire) եւ այլք։ Տեսաերիզը շահել է Օսկարի երկու մրցանակ։



Տասաերիզը պատրաստուել է Ջոն Այրուինգի (John Irving) համանուն վէպի հիման վրայ, որը գրել է 1985 թուականին։

Այն պատմութիւնն է մի կողմից մի երիտասարդի, որը մեծացել է որբանոցում, դարձել փորձառական բժիշկ` շնորհիւ որբանոցի բժիշկ տնօրէնի եւ կեանքում առաջին անգամուայ համար դուրս է գալիս որբանոցից ու միւս կողմից մի երիտասարդ կնոջ, որի ամուսինն օդաչու է ու մեկնում է պատերազմի, այս երկուսի ծանօթութիւնն ու ...

Գեղեցիկ տեսաերիզ է։ Տեւողութիւնն է 126 րոպէ։

Խորհուրդ կը տամ դիտել։

* Cider նշանակում է խնձորի գինի կամ խնձորի հիւթ։

Sunday, July 22, 2007

ԱՄՍԵԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ (5) ԵՐԵՒԱՆ

Ամսեկան ծախսերը՝ Երեւանում.-
  1. Housing $400
  2. School $50
  3. Clothing $100
  4. Kids Clothing $100
  5. Auto Fuel $100
  6. Auto Expense $100
  7. Kids Expense $75
  8. Dinner - Lunch-Guests $100
  9. Concert-Show $70
  10. Computing $50
  11. Internet $70
  12. Cable ---
  13. Electricity & Water $80
  14. Gas $30
  15. Phone $50
  16. Gifts $70
  17. Grocery $650
  18. Household items $150
  19. Car Insurance $100
  20. Medical $50
  21. Travel $800
  22. Appliance $150
  23. Books-DVD-CD $50
  24. Medical Insurance ---
  25. Saving ---
Total: Ամսեկան՝ $3395, տարեկան՝ $40740

Առաջին։ Ուզում եմ կրկնել, որ մարդիկ ապրում են տարբեր չափանիշներով։

Կարելի է չգնել գիրք (արդէն շատերը չեն գնում), դի.վի.դի., խտասալիկ, չգնալ որեւէ մշակութային ու մարզական միջոցառման (արդէն մարդիկ կան, որոնք վերջին անգամ թատրոն են գնացել, երբ դպրոցական երեխայ են եղել եւ մայրը նրանց վզից բռնած տարել է ներկայացում դիտելու, այն յոյսով, որ երեխան մարդ դառնայ) , ընդհանրապէս արձակուրդ չգնալ եւ այլն։ Հետեւաբար աւելի քիչ գումար ծախսել։ Անշուշտ կարելի է։

Կայ նաեւ հակառակը։ Երկու երկրներում էլ մարդիկ կան, որոնք վերոյիշեալ թուերը տեսնելով միայն կը ծիծաղեն, որովհետեւ իրենք ծախսում են դրանից մի քանի անգամ աւելին։ Անշուշտ դա էլ է կարելի։

Երկրորդ։ Պարզ է, որ վերոյիշեալ բոլոր ծախսերը ամէն ամիս չեն կատարւում։ Օրինակ ամէն ամիս հագուստ չենք գնում կամ արձակուրդ չենք գնում։ Ուստի նշեալ թուերի մասին աւելի իրական պատկերացում կազմելու համար՝ դրանց պիտի նայել տարուայ կտրուածքով։

Երրորդ։ Հայաստանի պարագային ծախսեր կան, որոնք ներառնուած չեն (օրինակ կաշառքները)։ Համոզուած եմ որեւէ մէկը նոյնիսկ մօտաւոր թիւ այդ առընչութեամբ չի կարող նշել, եւ ծախսեր կան, որոնք իմ կարծիքով քիչ են գրուած (օրինակ ամիսը $50 երկու երեխայի դպրոցի համար, նոյնիսկ պետական դպրոցի պարագային, շատ քիչ է)։

Չորրորդ։ Արձակուրդների բաժնում տարեկան $9600-ը նկատի է առնուել տարին մէկ երկիր ճամբորդելու համար։ Երրորդ Աշխարհի ժողովրդների մեծամասնութեան համար դա ընդամէնը երազների սահմաններում է, իսկ զարգացած երկրների պարագային էլ, կարծում եմ, բնակչութեան զգալի մասի համար դա թանգ հաճոյք է։ Յամենայնդէպս պատկերացրէք ԱՄՆ-ում բնակուող մի չորս հոգանոց ընտանիք, որը տարին մէկ անգամ ուզում է այցելել Հայաստան եւ հակառակը։

Հինգերորդ։ Տան կահոյքի մասին (թիւ 22) պիտի ասեմ, որ մարդիկ կան, որոնք 30 տարի անց տակաւին օգտւում են իրենց ամուսնութեան ժամանակ գնած սառնարանը, շատ էլ գոհ են։ Երբ սառնարանը լաւ է աշխատում, ինչու՞ փոխել։

Մարդիկ էլ կան, որոնք երկու-երեք տարին մէկ անգամ ուզում են փոխել տան իրերը, դրանք արդիականացնել։

Կայ նաեւ այլ հարց։ Չունես համակարգիչ, ուզում ես ունենալ։ Ունեցար համակարգիչ, հիմա էլ ուզում ես ունենալ Notebook։

Ունես 2 մեգափիկսելանոց լուսանկարչական տեսախցիկ, ուզում ես ունենալ 12 մեգափիկսելանոցը ու հէնց այսպէս անվերջ...Սպառողական շուկայ ու սպառողական մշակոյթ...

Վեցերորդ։ Վերոյիշեալ ցուցակում տեղ չի գտել բժշկական ապահովագրութիւնը, որն ըստ իս չափազանց կարեւոր է։

Յամենայնդէպս չեմ կարող չնշել, որ ամիսը $50 (16850 դրամ) չորս հոգանոց ընտանիքի բժշկական ծախսերի համար Երեւանում, նշանակում է նկատի առնել միայն նրանց մրսածողութեան ծախսերը։ Իսկ Աստուած մի արասցէ, եթէ նրանք լուրջ հիւանդութիւն ունենան կամ վիրահատման կարիք...

Եօթերորդ։ Երկու երկրների պարագային էլ նկատի է առնուել մեքենայի վառելանիւթի, մի տեսակ ապահովագրութեան (կան նաեւ այլ եւ աւելի թանգ տեսակներ), նորոգութեան եւ յարակից ծախսերը։ Նկատի չի առնուել մեքենայի գնման գումարը։

ԱՄՆ-ում հնարաւոր է վարկով մեքենայ գնել կամ նոր մեքենայ վարձել 3-5 տարով։

Հայաստանում մեծաւ մասամբ մեքենան գնում են կանխիկ գումարով։ Դրամատները վերջերս են սկսել վարկ տրամադրել մեքենայ գնելու համար եւ ի դէպ այդ վարկերի տոկոսները շատ բարձր են։

Բոլոր դէպքերում մեքենայ գնելու գումարը եւս պիտի աւելանայ վերոյիեշալ ծախսերի վրայ։

Ութերորդ։ Երկու երկրների պարագային էլ նկատի է առնուել վարձու տունը։ Տուն գնելն արդէն այլ նիւթ է եւ երկու դէպքում էլ աւելի մեծ ծախսերի կարօտ։

Իններորդ։ Խնայողութեան դիմաց բան չի գրուել ոչ միայն այն պատճառով, որ դա զուտ անձնական հարց է, այլ մանաւանդ այն, որ այսքանից յետոյ չեմ կարծում մի բան էլ մնայ խնայելու համար...

Ամուր մնացէք։

Յ.Գ. Վերոյիշեալ ցուցակին Հայաստանում հաստատուած արտերկրի հայերը պիտի անպայման աւելացնեն առանձին մի կէտ՝ "Պարտադիր, բայց հաճելի հիւրընկալութիւններ" անունով, արտերկրում ապրող ու Հայաստան այցելող իրենց բարեկամներին, հարազատներին, ընկերներին ու ծանօթներին հիւրընկալելու կապակցութեամբ, երբ մէկ տարուայ ընթացքում 18 անգամ պարտաւոր են գնալ Գառնի ու Գեղարդ կամ երբ հիւրը, որն ի դէպ իրենց տանն է բնակւում, յայտնում է, որ "Չենք եկել Հայաստան տանը նստելու համար", որն անվիճելիօրէն ճիշտ է եւ, որը միաժամանակ նշանակում է սրճարան, ճաշարան, Սեւան, Դիլիջան ...

Կարեւորն առողջութիւնն է։ Առողջ մնացէք։

Friday, July 20, 2007

ԱՄՍԵԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ (4) ԼՈՍ ԱՆՋԵԼԵՍ

Ամսեկան ծախսերը՝ Լոս Անջելեսում.-
  1. Housing $1600
  2. School $1200
  3. Clothing $150
  4. Kids Clothing $100
  5. Auto Fuel $100
  6. Auto Expense $100
  7. Kids Expense $150
  8. Dinner - Lunch-Guests $200
  9. Concert-Show $100
  10. Computing $150
  11. Internet $30
  12. Cable $80
  13. Electricity & Water $100
  14. Gas $30
  15. Phone $30
  16. Gifts $150
  17. Grocery $650
  18. Household items $250
  19. Car Insurance $150
  20. Medical $100
  21. Travel $800
  22. Appliance $250
  23. Books-DVD-CD $150
  24. Medical Insurance ---
  25. Saving ---
Total: Ամսեկան՝ $6620, տարեկան՝ $79440

Պինդ մնացէք։

Wednesday, July 18, 2007

ԱՄՍԵԿԱՆ ԾԱԽՍԵՐ (3) ԴՊՐՈՑ

Հայաստանում պետական դպրոցներն անվճար են, ի հարկէ անուանապէս։

Ինչու՞ անուանապէս։ Որովհետեւ առիթով ու անառիթ ուսուցիչներն ու դպրոցի տնօրէնները ծնողներից գումար են գանձում։ Օրինակ "Վերջին զանգի" միջոցառման համար մի քանի տասնեակից մինչեւ մի քանի հարիւր դոլար ծնողներից գումար է գանձւում։ Նկատի ունենալով, որ դա պաշտօնապէս արգելուած է, այն կատարւում է տարբեր անունների տակ։

Այլ օրինակ։ Ընկերներիցս մէկն իր տղային ուղարկում է պետական մանկապարտէզ, որի թօշակը ամիսը 3500 դրամ է ($10 ԱՄՆ) , սակայն հէնց նոյն մանկապարտէզի պատասխանատուները տարբեր առիթներով ծնողներին ասում են, որ այսինչ միջոցառման համար տնից մի բան բերէք, որ նշանակում է մի երկու տուփ հիւթ ու մի կարկանդակ ու մի քիչ էլ...Այսինքն մի քանի հազար դրամ ծախս, որը ոչ մի տեղ չի գրանցւում։

Մասնաւոր դպրոցների թօշակներն էլ դպրոցից դպրոց տարբեր են։

"Մերգելեան"-ի այգու մօտ (Կոմիտասի պողոտայ) գտնուող մասնաւոր մանկապարտէզի ամսեկան թօշակը 50000 դրամ է ($146 ԱՄՆ)։

Ընկերներիցս մէկն իր տղային ուղարկում է Երեւանի "Անանիա Շիրակացի" դպրոցը, որի թօշակը ամիսը 72000 դրամ է ($210 ԱՄՆ)։

ԱՄՆ-ում պետական դպրոցներն անվճար են, իսկ մասնաւոր դպրոցների թօշակները տարբեր։ Օրինակ Գլենդէլում հայոց դպրոցի թօշակը ամիսը $600-$800 ԱՄՆ է։ Կողքից էլ կան այլ ծախսեր, օրինակ Նոր Տարուայ միջոցառման ժամանակ ծնողներին արգելւում է նկարահանել միջոցառումը։ Ծնողները ցանկութեան դէպքում պարտաւոր են դպրոցից գնել միջոցառման տեսաերիզը, որի արժէքն է $50 ԱՄՆ։ Նոյնը Զատկուայ միջոցառման կապակցութեամբ եւ ամավերջի եւ այլն։ Այսինքն կան կողմնակի ծախսեր։

Հետեւաբար երկու դպրոցական երեխայ ունեցող ծնողը Երեւանում, եթէ երեխաներին ուղարկում է պետական դպրոց, վճարում է ամիսը մօտ 7000 դրամ (բացի կողմնակի ծախսերը), իսկ Լոս Անջելեսում՝ անվճար (բացի կողմնակի ծախսերը)։

Եւ երկու դպրոցական երեխայ ունեցող ծնողը Երեւանում, եթէ երեխաներին ուղարկում է մասնաւոր դպրոց վճարում է ամիսը 120000-144000 դրամ, իսկ Գլենդելում, եթէ ուզում է երեխաներին անպայման հայոց դպրոց ուղարկել, վճարում է ամիսը $1200 - $1600 ԱՄՆ։

Լաւ մնացէք։

Յ.Գ. (1) ԱՄՆ-ի դպրոցներում, յատկապէս պետական, մտահոգիչ չափերի է հասել թմրանիւթերի (Drugs) օգտագործումը։ Նաեւ ժամանակ առ ժամանակ լուրերից տեղեկանում ենք, թէ մի դպրոցական աշակերտ ատրճանակով կամ հրացանով կրակել է իր դասընկերների վրայ եւ բազմաթիւ սպանութիւնների պատճառ դարձել։ Մասնաւոր դպրոցներում համեմատաբար վիճակն աւելի լաւ է։ Իսկ հայապահպանման տեսակէտից պարզ է, որ հայոց դպրոցն եզակի առաքելութիւն ունի։

Յ.Գ. (2) Վերոյիշեալ առումներով Հայաստանի դպրոցներում վիճակն անհամեմատելիօրէն աւելի լաւ է։ Ծխախոտի օգտագործում, ցաւօք, կայ, սակայն թմրանիւթերի օգտագործում, բարեբախտաբար՝ ոչ։ Իսկ դպրոցներում ատրճանակով կամ հրացանով կրակել դասընկերների ու ուսուցիչների վրայ, անկեղծ ասած ես չեմ լսել (թէեւ հասարակութեան մէջ սա շատ սովորական երեւոյթ է եւ երբեմն մարդիկ շփոթւում են, որ 1850-ականների Նիւ Եորկում են ապրում, թէ 21-րդ դարուայ Հայաստանում)։

Յ.Գ. (3) Ի ցաւ սրտի պիտի արձանագրեմ, որ Հայաստանի ուսումնական հաստատութիւններում (դպրոց թէ համալսարան) կաշառակերութիւնը մեծ չափեր է ընդունել։Այն կատարւում է տարբեր ձեւերով, օրինակ ուսուցիչը (կամ դասախօսը) պաշտօնապէս աշակերտից (կամ ուսանողից) թուանշան դնելու համար գումար է առնում։ Մի պարագայում աշակերտը (կամ ուսանողը) իրօք դաս չի սովորել եւ վճարում է պարզապէս թուանշան ստանալու համար եւ մի ուրիշ պարագայում աշակերտը (կամ ուսանողը) դասը շատ լաւ գիտէ եւ քննութիւնը լաւ է յանձնել, սակայն ուսուցիչը (կամ դասախօսը), ցաւօք, պաշտօնապէս նրան ասում է, որ իր իրական թուանշանը ստանալու համար պիտի վճարի, հակառակ պարագային նա աւելի քիչ է նրա համար նշանակելու։Կայ երրորդ ձեւը՝ ուսուցիչը (կամ դասախօսը) հէնց տարուայ սկզբից աշակերտին (կամ ուսանողին) յիշեցնում է, որ նա տուեալ առարկայից թոյլ է եւ պիտի անպայման մասնաւոր դասի գնայ, իսկ պարզից էլ պարզ է, որ այդ մասնաւոր ուսուցիչը (կամ դասախօսը) պիտի լինի հէնց ինքը, հակառակ պարագային աշակերտը (կամ ուսանողը) մինչեւ վերջ էլ թոյլ կը մնայ այդ առարկայից...Այս տեսակի ծախսերը ոչ մի տեղ չեն գրանցւում։

Յ.Գ. (4) Նշեմ, որ արտադասարանային աշխատանքների համար պիտի յաւելեալ վճարում կատարել երկու երկրներում էլ։ Գլենդելում, օրինակ, պարի արտադսարարանային դասընթացներին մասնակցելը արժի ամիսը $100 ԱՄՆ, իսկ Երեւանում ամիսը 8000 դրամ (նշեմ, որ ակումբից ակումբ արժէքը տարբերում է, բայց մօտաւորապէս դա է)։

Անշուշտ պարտադիր չէ երեխային նմանատիպ դասընթացների ուղարկելը, սակայն կարծում եմ ծնողներն ուզում են երեխաներն աշխարհից յետ չմնան, ուստի պարի, դաշնամուրի, օտար լեզուի, լողի ...

Պինդ մնացէք։

$1 USA = 337 AMD