“ՄՏԵՐՄԻԿ ՀԱՍԱՐԱԿԱԳԻՏՈՒԹԻՒՆ" (1)

“Մտերմիկ* հասարակագիտութիւն (ինչու՞ ենք անճար**)”։
Գրող՝ Հասան է Նառաղի։
Ծաւալ՝ 155 էջ։
Տպագրութիւն՝ տասնըութերորդ։

Այս գիրքը Իրանում առաջին անգամ տպագրուելուց յետոյ միանգամից մեծ ժողովրդականութիւն է ձեռք բերել, որը զարմացրել է բոլորին, ընդորում նաեւ գրքի հեղինակին։ Տասնըութ անգամ տպագրուելն էլ դա է վկայում։

Գրողը, հասարակագէտ չէ եւ նոյնիսկ այդ բնագաւառում համալսարանական կրթութիւն չունի։ Նա ԱՄՆ-ում կիսատ է թողել օդաչուական դասընթացները, Թեհրանում աւարտել է ճարտարապետութիւն, սակայն գործնականում զբաղուել է առեւտրով, աշխատելով Իրան-ԱՄՆ-Կանադա-Դուբայ երկրների հետ՝ ներմուծուման ու արտածուման բնագաւառում, հետեւաբար նա գործարար-կառավարիչ է (Buisnessman-Manager)։ Այցելել է աւելի քան հարիւր երկիր։

Իրանի յետամնաց ու թերաճ վիճակը, պատճառ է դարձել, որ Նառաղին սկսի մտածել, թէ ինչու է իր հայրենիքը, հակառակ գոյութիւն ունեցող բնական հարստութեանը, այդ վիճակում գտնւում։ Եւ սկսել է ուսումնասիրել Իրանի պատմութիւնը ու խորանալ Իրանի ժողովրդի հոգեբանութեան ու նկարագրի մէջ։

Գրքի վերնագիրը՝ “Մտերմիկ հասարակագիտութիւն”, ընտրուել է այն բանի համար, որ նախ գրողը, ինչպէս ասացի դասական հասկացողութեամբ համալսարանաւարտ հասարակագէտ չէ եւ միւս կողմից գրքի լեզուն չափազանց պարզ է, այլ խօսքով մտերմիկ զրոյց է։

Գրքում արծարծւում են հետեւեալ նիւթերը “Ինչու՞ ենք օտար պատմութեանը”, “Մեր գաղտնապահութիւնն ու ճշմարտութիւնից փախչելը”, “Մեր ձեւականութիւնը”, “Մեր անծրագրաւորուածութիւնը”, “Մեր անպատասխանատւութիւնը”, “Մեր ամենագիտութիւնը”, “Իրանցիներն ու դաւադրութեան մշտական ցնորքը” եւ այլն։ Գիրքը բաղկացած է տասնըեօթ գլխից։

Եթէ յարմար առիթ ստեղծուէր անպայման այս գիրքը կը թարգմանէի հայերէնի, որովհետեւ իմ կարծիքով շատ ու շատ նմանութիւններ կան երկու ժողովրդների մէջ ու այն շատերին պէտք կը գար։

* Վստահ չեմ, որ բառը ճիշտ եմ թարգմանել, նկատի ունենալով, որ ձեռքիս տակ չունեմ պարսկերէն-հայերէն բառարան, որպէսզի կարողանամ հայեացք նետել ու համեմատութիւններ անել, յամենայնդէպս այս պարագային մտերմիկ, հարազատ, մերոնք-մերոնցով, ոչ պաշտօնական։

** Չեմ պնդում թարգմանութեանս ճշտութեան վրայ՝ անճար՝ անել վիճակում։

ՊՈՒԼՊՈՒԼԱԿՆ ՈՒ ԿԻՆԸ

Այսօր տղայիս հետ Կոմիտասի պողոտայում քայլում էինք։ Հասանք Կոմիտաս-Վաղարշեան խաչմերուկում գտնուող պուլպուլակին։ Տղաս ջուր ուզեց։ Բարձրացրի, որ խմի։ Խմեց մի քիչ։ Ու մէկ էլ կողքիս կանգնած 60-65 տարեկան կինը ինձ սաստիկ յանդիմանեց՝ “Բաւական է ջուր տաք երեխային, չէք տեսնում սառն է, անգինա կը բռնի, եաաա”։

Ես բան չասացի։ Տղայիս իջեցրի ու գնացինք։ Սակայն հոգուս խորքում ուրախ էի։ Այսպիսի երեւոյթներն իմ տպաւորութեամբ զուտ Հայաստանեան երեւոյթներ են։ Ո՞վ հարցրեց կամ խնդրեց այդ կնոջը իմ երեխայի ջուր խմելու մասին տեսակէտ տայ։ Ո՞վ ասաց, որ նա կը հիւանդանայ։ Իսկ հիւանդանալն ի՞նչ կապ ունի այդ կնոջը։ Ենթադրենք ես, որպէս երեխայի հայրը, ուզում եմ, որ իմ երեխան հիւանդանայ, նրան ի՞նչ։

Բայց ես անհանգիստ չեմ։ Ընդհակառակը լաւ է, որ այսպէս է։ Սա դրական երեւոյթ է։ Քանի որ խնդիրը վերաբերում է երեխային* մարդիկ իրենց իրաւունք են տալիս միջամտել, տեսակէտ տալ, նոյնիսկ յանդիմանել, ասենք հօր խելքին չի հասնում, որ երեխան կը հիւանդանայ, չէ որ իր խելքին հասնում է, ուրեմն պիտի զգուշացնի։

Լաւ է, դեռ ամէն բան կորած չէ։

* Ի հարկէ յաճախ ոչ երեխաների պարագային էլ են իրենց իրաւունք վերապահում տեսակէտ տալ, բայց դա արդէն այլ նիւթ է։

ԲԱՑԻ՞ԿՆ ԷԼ…

“Դար 21” հեռուստաալիքով սփռում են հաղորդում այն մասին, որ “Վերջին զանգ”-ի կապակցութեամբ Երեւանի Աւան թաղի թաղապետ՝ Տարօն Մարգարեանը (վարչապետ Անդրանիկ Մարգարեանի որդին, որը նախորդ՝ երեք տարի առաջ եւ մէկ-երկու շաբաթ առաջ տեղի ունեցած թաղապետի ընտրութիւններում, առանց մրցակցի, այսինքն որպէս միակ թեկնածու ընտրուեց Աւանի թաղապետ) Աւանի դպրոցաւարտ աշակերտներին բացիկ է նուէր տուել, որը թաղապետի յատուկ պատուէրով պատրաստուել է Մոսկուայում։

Բացի՞կն էլ պիտի յատուկ պատուէրով տպել տանք Ռուսաստանում։

Այսինքն մենք մեր երկրում նոյնիսկ բացիկ տպելու հնարաւորութիւ՞ն չունենք։

Աստուած մեզ պինդ պահի։

ԵՒՐԱՏԵՍԻԼ 2008

Երեկ գիշեր տեղի ունեցաւ “Եւրատեսիլ 2008”-ի մրցոյթը, որտեղ Հայաստանը նուաճեց չորրորդ տեղը։

43 երկրների մէջ գրաւել չորրորդ տեղը, համաձայնէք, յաջողութիւն է։

Թէ ինչքան է Սփիւռքահայութեան տուած քուէների դերը, որոնք անկախ այն բանից թէ ով է երգում եւ ինչ է երգում՝ քուէ են տալու Հայաստանին, կարծում եմ, որեւէ մէկը չի կարող միանշանակ ասել, սակայն ինչ էլ որ լինի՝ յաջողութիւնը մնում է յաջողութիւն, որի համար պիտի ուրախանալ։

Պարզ է, աւելի ուրախալի կը լինէր, եթէ առաջին դառնայինք։ Ոչինչ։ Միւս անգամ։

Յամենայնդէպս այս կապակցութեամբ մի քանի կէտի ուզում եմ անդրադառնալ.-

1.- Մի քանի օր առաջ “Հ1”-ի հաղորդավարներից մէկն ասում էր, “մեր երգչուհու հագուստը ռուս այսինչ յայտնի դիզայների* աշխատանքն է”։

Քիչ յետոյ, “երգչուհու երգը ձայնագրուել է Մոսկուայի այնինչ յայտնի ստուդիայում**”։

Մի քանի վայրկեան անց՝ “Շոուն*** ռուս այնինչ յայտնի պարուսոյցի աշխատանքն է”…

Էլ չեմ դիմանում, փոխում եմ հեռուստաալիքը։

Ես հակառուս չեմ, հէնց այնպէս որ հակաամերիկացի չեմ, հակաֆիլիպինցի չեմ, հակաճապոնացի չեմ, բայց մտածում եմ, այսքան ռուսասիրութիւն կեանքի բոլոր, անխտիր բոլոր բնագաւառների կապակցութեամբ, երբ պիտի թոթափի մեր ազգն իր հոգու, իր բջիջների միջից։

Սա հօ անվտանգութան հարց չի, որ մեր սահմանները մենք չենք կարողանում պահել, պահում են ռուսները։ Ամէն ինչում կախուած լինել Ռուսաստանից, նոյնիսկ երգի ու պարի բնագաւառում։ Այսինքն մենք նոյնիսկ պարուսոյց չունե՞նք, նոյնիսկ հագուստ ձեւաւորող չունե՞նք։ Եթէ չունենք, ապա ինչու՞ անպայման գնալ Ռուսաստան, գնանք Իտալիա, Ֆրանսիա, այսքան երկիր կայ։ Բայց մինչ այդ, իսկապէս չունե՞նք, թէ՞ հոգեբանական բարդոյթներ ունենք։

“Արմենտելը” ծախում ենք ռուսին, ”Վիվասելը” ծախում ենք ռուսին, սահմանը պահում է ռուսը, գազը գնում ենք ռուսից, երկաթագիծը ծախում ենք ռուսին, հագուստը ձեւաւորում է ռուսը, երգը ձայնագրում է ռուսը, պարը սովորեցնում է ռուսը…

Մենք անկա՞խ ենք, մեր ներաշխարհը նկատի ունեմ։

Դիզայներ։ Ձեւաւորող։
Ստուդիա։ Ձայնագրման կենտրոն։
Շոու։ Այստեղ նկատի ունի պարային ելոյթը։

2.- Մրցոյթից առաջ “Հ1”-ի տաղաւարներից մէկում հրաւիրուել էին երգի ու երաժշտութեան բնագաւառի մարդիկ՝ երգիչ-երգչուհիներ եւ այլք։ Հաղորդավարը նրանց տեսակէտն էր հարցնում։

Երգիչներից մէկն ասաց՝ “Սիրուշոյի բախտից այս տարի բաւականին տաղանդաւոր երգիչներ են մասնակցում մրցոյթին, գործը դժուար է լինելու”։

Մտքումս հարց առաջացաւ, որպէսզի առաջին դառնանք, պիտի բախտ ունենա՞նք, որ մրցոյթին մասնակցեն անտաղանդ երգիչներ, թէ տաղանդաւորների մէջ մենք պիտի լինե՞նք ամենատաղանդաւորը։

3.- Մի երկու օր առաջ հանդիպեցի ընկերներիցս մէկին, որն ընտանիքով քայլում էր փողոցում։ Զրոյցի բռնուեցինք ու խօսքը հասաւ Եւրատեսիլին։ Հարցրեց, “Կուզէ՞ս Հայաստանը առաջին դառնայ”։ Պատասխանեցի՝ “Բնականաբար։ Իսկ դու՞”։ Ասաց՝ “Ես՝ ոչ, շրջապատս էլ։ Գիտես ինչու՞։ Որովհետեւ մեր պարտութիւնը հարուած կը լինի Հայաստանում երգի ու երաժշտութեան բնագաւառի մաֆիային։ Թէ Անդրէն, թէ Հայկօն եւ թէ այժմ Սիրուշոն արդար ընտրութեամբ չեն ընտրուել ու ժողովրդի կարծիքը ոչ ոք չի հարցրել։ Նրանք ներքին պայմանաւորուածութիւնների արդիւնք են”։

Անշուշտ չհամաձայնեցի։ Ահա տեսակէտս՝ այն, որ Հայաստանում երգի ու երաժշտութեան ոլորտում էլ, ինչպէս մնացած բոլոր ոլորտներում առկայ է խումբ, խմբակցութիւն ու խմբակցային շահեր ու այդտեղ էլ մեծ գումարներ են պտտում, համաձայն եմ, բայց դա չի նշանակում, որ մենք պիտի գնանք ծայրայեղութեան ու մեր ներքին հարցերի պատճառով ցանկանանք, որ մեր երկիրը առաջին չդառնայ, այս տեսակ մօտեցումն իմ կողմից մերժելի է։

Յամենայնդէպս այդ մասին գրեցի, ասելու համար, որ ահա այդպիսի տեսակէտներ էլ կան։

Լաւ մնացէք։

ՆԵՐԱԶԳԱՅԻՆ ՖԱՇԻԶՄ (2)

Երբեմն ի տես հայրենի բնակչութեան մի հատուածի՝ մի այլ հատուածի նկատմամբ այսպիսի ատելութեան ու թշնամանքի, անկեղծ ասած սկսում եմ մտահոգուել, վախենալ ու մտածել՝ սրանք ի՞նչ են մտածում Սփիւռքահայութեան մասին ու մանաւանդ արդեօք ապահո՞վ է այն հայերի կեանքը, որոնք ծնուել ու մեծացել են հայրենիքից դուրս, սակայն այսօր կայք են հաստատել ու ապրում են Հայաստանում։

Իսկապէս ապահո՞վ է Հայաստանում հաստատուած Սփիւռքահայերի ու նրանց երեխաների կեանքն ու ունեցուածքը, թէ այդ Սփիւռքահայերն իրենց հայրենիքում (իրենց կարծիքով) պիտի ապրեն վախով։

Պինդ մնացէք։

ՆԵՐԱԶԳԱՅԻՆ ՖԱՇԻԶՄ (1)

Այս յօդուածը առաջարկում եմ կարդալ։

Մնացածը վաղը կասեմ։

ԵՐՐՈՐԴ ՈՒԺԻ ԲԱՑԸ

Հայաստանի ներքաղաքական դաշտում իրօք զգացւում է երրորդ ուժի բացը։

Անձամբ, չընդունելով Լեւոն Տէր Պետրոսեանի տեսակէտները, յատկապէս արտաքին քաղաքականութեան ոլորտում, պիտի խոստովանեմ, որ իշխանաւորների խօսքերն ու գործերն էլ առ այժմ մեծ հաւատք չեն ներշնչում։

Եւ ահա այստեղ զգալիօրէն դատարկ է տեղը երրորդ ուժի, որը կարող էր յենուելով ժողովրդի վստահութեան վրայ՝ երկուսին էլ յետ մղել ու ստանձնել երկրի ղեկը։

Ինչպէս մէկ անգամ էլ գրել եմ, լիայոյս եմ, որ “Մարտի մէկի” դէպքերը իշխանաւորներին զգաստացնեն, ու նրանք այս անգամ անկեղծօրէն սկսեն մտածել ժողովրդի ու երկրի մասին։

Սակայն մինչ այս պահը ականատեսն ենք քայլերի, որոնք աւելի շատ ձեւեր թափելու են նման, քան իրական խորքային փոփոխութիւններ անելու։

Օրինակ այն, որ Նախագահ Սարգսեանը հեռուստացոյցով Մաքսային ծառայութեան մաքսանենգութեան դէմ պայքարի վարչութեան պետին, մեղմ ասած, ցեխը խրեց, կամ այն, որ վարչապետ Սարգսեանը անընդհատ խօսում է հարկային եւ այլ ոլորտներում լուրջ բարեշրջումներ կատարելու մասին, վստահութիւն ու հաւատք ներշնչելուց առաջ մի պարզ հարց են առաջացնում իմ մտքում։

Նախագահ Սարգսեանը, վարչապետ եղած ժամանակաշրջանում, չգիտէ՞ր մաքսայինում ու հարկայինում առկայ ախտերի մասին։ Եթէ գիտէր, ինչու՞ այն ժամանակ որեւէ քայլ չէր վերցնում։ Եթէ չգիտէր, ապա ի՞նչ վարչապետ, որ չգիտի երկրի վիճակի մասին, երբ ամենավերջին քաղաքացին էլ այդ մասին գիտի։

Աւելին։ Այսօր այնպէս է խօսւում երկրում առկայ բացթողումների մասին, որ ակամայ սկսում եմ մտածել, որ ներկայիս իշխանաւորները երբեւիցէ կապ չեն ունեցել անցնող տաս տարիների իշխանաւորների հետ (դեռ չեմ ասում դրանից առաջուայ) եւ բոլորովին նոր են մտել Հայաստան կամ ամենալաւ դէպքում, նոր են մտել քաղաքական դաշտ։ Չէ որ այս իշխանութիւնը Ռոբերտ Քոչարեանի իշխանութեան շարունակութիւնն է։ Եթէ նկատում էին այդ թերութիւնները, ապա ինչու՞ անցնող տաս տարիների ընթացքում դրանց դէմ չէին պայքարում։ Եթէ չէին նկատում, ուրեմն օտարուած են եղել երկրից ու ժողովրդից, որի համար պատասխանատու են։

Ինչ վերաբերում է Լեւոն Տէր Պետրոսեանի գործունէութեանը, ապա մեր ազգը արդէն առիթն ունեցել է այն տեսնելու ու դրա “բարիքները” վայլելելու։

Այսպիսի քաղաքական դաշտում էլ իրապէս բաց է տեղը երրորդ ուժի։ Ուժ, որը կարող էր ձեւաւորուել ու հրապարակ իջնել շատ աւելի վաղ, քան Լեւոն Տէր Պետրոսեանի հրապարակ իջնելը, կամ առնուազն վերջին նախագահական ընտրութիւններից առաջ։

Չկայ այդ ուժը։

Այդ բացը լրացնելուն է ձգտում Րաֆֆի Յովհաննիսեանը իր “Ժառանգութիւն” կուսակցութեամբ։ Անձամբ չեմ բաժանում Րաֆֆի Յովհաննիսեանի որոշ մտքերն ու գործերը, սակայն չեմ էլ կարող չխոստովանել, որ նրանք աշխատում են գրագետ։ Ենթադրում եմ, որ պայքարի համահաւասար պայմաններում, այդ գրագետ խաղը նրանց բերելու է նորանոր եւ աւելի մեծ յաջողութիւններ։

Ազգային մտածողութիւն ունեցող, արեւելքից ու արեւմուտքից, հիւսիսից ու հարաւից նիւթապէս ու այլ առումնրով չկախուած, այլ խօսքով անկախ ուժի տեղը իրօք դատարկ է հայրենի քաղաքական դաշտում։

Մինչ այդ պահը՝ պինդ մնացէք։

"ԻՇԽԱՆԸ" (4)

“Իշխանը պիտի թէ աղուեսի ձեւերը* սովորի, թէ առիւծի…”


“Իշխանը”

Մակիաւելլի

* Ձեւերը՝ հասկանալ՝ աշխատելաոճը։

"ԻՇԽԱՆԸ" (3)

“Նրանք, ովքեր աղուեսաբարոյ կեցուածք որդեգրեցին, բոլորից երջանիկ են, բայց պիտի իմանալ թէ ինչպէս դա ձեւացրեցին եւ ճարպիկութեամբ խաբեբայութիւն ու խարդախութիւն գործեցին եւ մարդիկ այնքան պարզամիտ են, որ ամէն մի խաբեբայ մշտապէս կարող է գտնել մարդկանց, որոնք պատրաստ են խաբուել”։

“Իշխանը”

Մակիաւելլի

"ԻՇԽԱՆԸ" (2)

“Վէրքը պիտի միանգամից պատճառել, որպէսզի ցաւը կամաց կամաց մոռացուի, եւ բարութիւնը պիտի քիչ քիչ անել, որպէսզի համը յիշողութեան մէջ երկար մնայ”։

"Իշխանը"

Մակիաւելլի

"ԻՇԽԱՆԸ" (1)

“Ճարպիկ տիրակալը չպիտի հաւատարիմ լինի իր խօսքին։ Երբ նրա վնասին է, այլեւս իր հաւատարմութեան մասին խօսք անգամ չի կարող լինել”։

“Իշխանը”

Մակիաւելլի

"ՋՐԻ ԱՅՆ ԿՈՂՄԻ ՃԱՆԱՊԱՐՀՈՐԴԱԳՐՈՒԹԻՒՆ"

“Ջրի այն կողմի ճանապարհորդագրութիւն (կամ գաղթականութեան հասարակագիտութիւն)”։
Գրող՝ Փառուիզ է Ռաջաբի։
Ծաւալ՝ երկու հարիւր ու չեմ յիշում ինչքան։

Գրքի հեղինակը, Փառուիզ է Ռաջաբին, այնքան, ինչքան ես կարողացայ գտնել համացանցում, ձախ մտածողութիւն ու հակաամերիկեան տրամադրութիւններ ունեցող պատմաբան է։

Ի հարկէ գրքում ոչ ձախակողմեան մտքեր են արծարծւում, ոչ էլ ուղղակի հակաամերիկեան գաղափարներ։ Այնտեղ արծարծւում են արեւելքի ու արեւմուտքի, հայրենիքի ու օտարութեան տարբերութիւններն ու հակասութիւնները։

Ռաջաբին իր ընկերոջ կողմից հրաւիրւում է այցելել ԱՄՆ եւ որոշում է ԱՄՆ մուտքի արտօնագիր ստանալ Կանադայում ԱՄՆ-ի դեսպանատնից։ Այդ պատճառով էլ մեկնում է Կանադա, որտեղ մնում է մէկ ամսից աւելի։ ԱՄՆ մուտքի արտօնագիր ստանալու կապակցութեամբ հանդիպելով դժուարութիւնների՝ վերադառնում է Իրան։

“Ջրի այն կողմի ճանապարհորդագրութիւն” վերնագիրն էլ գալիս է այդտեղից։ Սակայն սա սովորական ճանապարհորդագրութիւն չէ, զուտ տեսածները գրանցելու ու նկարագրելու առումով, այլ մեծաւ մասամբ “ինքնութեան” ու “ազգութեան” հարցն է քննարկւում ու վերլուծւում գրքում։

Գիրքն սկսում է հետեւեալ պարբերութեամբ՝ “Տարիներ է, որ “Ջրի այն կողմ” նոր ու տարօրինակ դարձուածքը մտասեւեռմանս առարկան է դարձել։ “Ջուր” այսինքն ովկիանոս եւ “այն կողմ” այսինքն նոր ցամաք։ Այսինքն Ամերիկան, այն էլ Միացեալ Նահանգներ տեսակից։ Այսինքն Կանադան, մտերմիկ ասած։ Մեքսիկան կամ էլ հազար ու մի ուրիշ երկիր նոր ցամաքը բնորոշող այդ դարձուածքում տեղ չունեն։ Հայիտին ու Բոլիւին Ամերիկայում չեն։ Դժբախտ երկրներ են, որ ցանկացած տեղ էլ կարող էին լինել”։

Նա Տորոնտոն կոչում է “հազարատոհմ քաղաք”, քաղաք, որի օդանաւակայանը ներս մտնելիս անցագիրդ ստուգում է մի հնդիկ, սակակառքի վարորդը չինացի է, ոստիկանը սեւամորթ, մի խօսքով հազար տոհմից մարդ կայ այդ քաղաքում։

Հեղինակը հանդէս է գալիս խոր իրանասիրական դիրքերից։

Երկու երկրների միջեւ անընդհատ համեմատութիւնները, Իրանական գեղարուեստական գրականութիւնից մէջբերումները, տեսածները սոսկ չգրանցելն ու վերլուծութիւնները՝ գիրքը դարձնում են օգտաշատ ու հետաքրքիր եւ ըն՚թերցանութիւնը հաճելի, միայն երբեմն հանդիպում ենք գրութիւնների, որոնք հասցէագրուած են Կանադայում հանդիպած այս ու այն մարդուն, այս ու այն ծանօթին, որոնք կրում են անձնական բնոյթ, որը պակսեցնում է գրքի հետաքրքրութիւնից։

Այս ամբողջը, յամենայնդէպս, չի նշանակում, որ ես բաժանում եմ հեղինակի արտայայտած բոլոր մտքերը։

Ցաւօք գիրքը ձեռքիս տակ չունեմ, որպէսզի կարողանամ որոշ մէջբերումներ կատարել։

Լաւ մնացէք։

ՔԱՐԻՒՂԻ ՓՈՂԵՐԸ

Թէ ուր են գնում քարիւղի փողերը։

ԻՐԱՔԻ ՄԱՍԻՆ

Իրաքի պատերազմի, դրա հետեւանքների եւ նպատակների մասին կարժի կարդալ այս յօդուածը։

Լաւ մնացէք։

ԵՍ ՈՒ “ԱՐԵՒԻԿ” ՀԱՄԱՏԻՐՈՒԹԻՒՆԸ (3)

Կնոջս խնդրեցի նամակները տանի յանձնի համատիրութեանը եւ պահանջի նամակների գրանցման թուերը, խուսափելով հաւանական վէճից։

Եւ ահա ինչպէս ասում են` կենացները քաղցրանում են։

Կինս նամակները Նոր Տարուանից երեք օր առաջ տարաւ համատիրութիւն։ Նստած են համատիրութեան նախագահն ու երեք պաշտօնեայ։ Նամակները կարդում են եւ խառնւում իրար։ Կինս ասում է վատ է զգացել, երբ տեսել է, որ մեծ տարիքի մարդիկ այդպէս խառնուել են իրար։ Հաշուապահն ասել է, որ “մենք տուեալ պաշտօնեային ասել ենք, որ ձեր յիշեցման մէջ գրուած գումարը վրիպման ու սխալի հետեւեանք է։ Իրականում դա այդքան չէ։ Մենք նոր յիշեցում ենք պատրաստել, որն ահա սեղանի վրայ է։ Ու փնտրում, փնտրում ու չի գտնում նոր յիշեցումը։ Ի վերջոյ ասում է, որ ձեր պարտքը այնքան որ յիշում եմ 12000 դրամի սահմաններում է։ Ճշգրիտ չեմ յիշում։ Կրկին պիտի հաշուարկ կատարեմ”։

Կինս պատասխանում է, “խնդրում եմ ինձ տալ նամակներիս գրանցման թուերը եւ նամակներիս պատասխանել գրաւոր”։

Նախագահը դուրս է գնում գրասենեակից։ Միւս պաշտօնեան սկսում է կնոջս համոզել, որ մարդն ասում է սխալուել ենք, դուք ասում էք նամակիս գրանցման թիւը տուէք։ Սխալուել ենք էլի։

Ի վերջոյ կնոջս պնդումներն առ այն, որ նամակները գրանցեն ու գրանցման թուերը տան իրեն` մնում են ապարդիւն։ Նա վերադառնում է տուն։ Գիշերուայ ժամը 10։20 հեռախօսը զանգում է։ Համատիրութեան հաշուապահն է, որ կատարել է նոր հաշուարկ եւ պարզել է, որ մեր պարտքը 10000 դրամ է։

Ուրեմն մինչեւ այստեղ մենք շահեցինք 11200 դրամ ($1 ԱՄՆ = 308 ՀԴ)։

Գա՞նք այն եզրակացութեան, որ մարդիկ քցել բռնել են, որ դեհ պարզամիտ մարդիկ են, օրէնքից էլ անտեղեակ, Նոր Տարին էլ մօտ է, մենք էլ ծախս ունենք, վատ չի լինի մի քսան պարզամիտների այսպիսի նամակներ տանք, Նոր Տարուայ ծախսը դուրս կը գայ։ Այսպէ՞ս եզրակացնենք, թէ՞ մտածենք մարդ են էլի, հաշիւ անելիս, սխալուել են, չէ որ ամէն մարդ էլ կարող է սխալուել։

Երկրորդ ձեւով կը մտածէի, եթէ տարուայ ընթացքում նմանատիպ սխալ հաշուարկներով մարդիկ մեր տան դուռը թակէին մէկ երկու անգամ։

Մինչեւ այսօր մենք ոչ ստացել ենք մեր նամակների գրանցման թուերը, ոչ մեր նամակների գրաւոր պատասխանները, ոչ էլ սկսել է նորոգութիւնը։

Ու ահա մի քանի օր առաջ մէկ էլ շուեցարական ժամացոյցի ճշգրտութեամբ աշխատող ու գումար հաւաքող պաշտօնեան թակում է մեր տան դուռը եւ պահանջում գումար։

Ես տանը չեմ եղել։ Կինս պահանջել է նամակների գրանցման թուերն ու պատասխանները եւ պաշտօնեան էլ զարմացել է, որ միթէ նամակների պատասխանները գրաւ՞որ ենք ուզում։
Չգիտեմ պաշտօնեան իրեն է յիմարի տեղ դրել թէ մեզ։

Ինչու՞ գրեցի այս ամբողջը։

Նմանատիպ դէպքերը, ցաւօք, շատ շատ են՝ սկսած մեքենան բենզին լցնելիս աշխատաւորի կողմից 20 լիտրի փոխարէն 17 լիտր լցնելուց, մինչեւ եօթ հարիւր գրամ ադամաթուզը մէկ կիլոյի տեղ ծախելուց, մինչեւ …։ Յարմար առիթով կանդրադառնամ ուղղակի մեզ պատահած այլ դէպքերի եւս։

Վերոշարադրուածը գրեցի յուշելու համար Հայաստանում բնակարան ունեցողներին, որ ոչ միայն դէն չքցեն իրենց տարատեսակ ստացականները (գազ, ջուր, աղբահանում, …), այլ ուշադիր լինեն վճարումներ կատարելիս։ Թէեւ ինչ էլ որ անես, վերջը մի տեղ քցուելու ես, ինչպէս ինձ ու շատ շատերին է պատահել անգամներ։

Լաւ մնացէք։

Յ.Գ.(1) Երեկ գնումներ եմ կատարել Կոմիտասի պողոտայում գտնուող “7” անունով մթերային խանութից (սուպեր մարկետ)։ Գնումների դիմաց ինձ տրուել է ստացական։ Դուրս եմ եկել խանութից ու զգում եմ, որ գնածս ապրանքների գինը վճարածիցս աւելի քիչ պիտի լինի։

Նայում եմ ստացականը եւ նկատում, որ մէկ տուփ մրգահիւթի փոխարէն հաշուարկուած է երկու տուփ մրգահիւթ։ Վերադառնում եմ եւ գումարն ստացած աղջկան ասում այդ մասին։ Աղջիկն էլ պատասխանում է, որ “կը ներէք, մեր հաշուիչ մեքենան երբեմն մէկ թիւը երկու է գրանցում”, եւ վերադարձնում է ինձ գումարը։

Աղջիկը վերադարձրեց ինձ իմ գումարը, բայց պատասխանը խորհելու առիթ տուեց։ Եթէ դուք գիտէք, որ ձեր հաշուիչ մեքենան փչացած է ու երբեմն մէկը երկու է գրանցում, ուրեմն ստացականը տպելուց յետոյ բարի եղեք վերջին անգամ ձեր աչքերով նայել ու ստուգել, որ ամէն ինչ ճիշտ է։

Եւ ի վերջոյ՝ ինչպէ՞ս է, որ երբեք չի պատահում, որ հաշուիչ մեքենաները երկուսը մէկ գրանցեն։

Յ.Գ. (2) Երբեմն մտածում եմ` մարդ կեանքը ինչ բաների վրայ է պարտաւորւում վատնել։ Այնքան գործ կայ անելու…

Լաւ մնացէք։

ՄԱՅԻՍԻ 1

Շնորհաւոր Աշխատանքի ու Աշխատաւորների տօնը։

Թող գայ այն օրը, որ Աշխատանքն ու Աշխատաւորը պաշտպանուած լինեն ցանկացած տեսակի շահագործումից ու ճնշումից։