ԷԼԻ ՕՎԻՐ-Ի ՄԱՍԻՆ (3)

Գնում ենք ճշտորոշած օրը առաւօտեան ժամը 11:00-ին, այնպէս ինչպէս մեզ փոխացուել էր։ Էլի հերթ, ի վերջոյ ներս ենք մտնում։ “Ի՞նչ հարցով էք եկել”։ “Տղայիս մուտքի արտօնագրի երկարաձգման հարցով, անցագիրը ձեզ մօտ է, եկել ենք այն վերցնել”։ Մարդը փնտռեց, գտաւ ու ասաց պատրաստ չէ։ “Պատրա՞ստ չէ, բայց մենք վաղը պիտի թռչենք ու այդ մասին ձեզ ասել ենք”։ “Ճաշից յետոյ ժամը 5։00-ին եկէք վերցրէք”։ Հինգին գնացինք, պատրաստ էր, վերցրինք։

Մտքումս հարց առաջացաւ, եթէ անցագիրն առաւօտեան 11:00-ին պատրաստ չէ, իսկ հնարաւոր է այն մի քանի ժամում պատրաստել ու արդէն ժամը 5:00-ին յանձնել, ինչու՞ պիտի դիմողներին տաս օր տանել բերել, այն էլ սենեակից սենեակ, այն էլ ժամեր հերթի մէջ սպասեցնելով, յետոյ խրատներ տալով, որ դիմէք երկքաղաքացիութիւն ստանալու համար (կարծես մարդիկ իրենք խելք չունեն), յետոյ տիրոջ նման ասել երեխային մի բերէք եւ այլն։

Ի հարկէ կայ աւելի արագ ու արդիւնաւէտ ձեւ, որի մասին ես արդէն գիտեմ ու ինձ անընդհատ յուշում էին իմ ընկերները։ Հէնց առաջին անգամ անցագիրդ յանձնելիս էջերի արանքում դնում ես շօշափելի գումար ու այն ամբողջովին պատրաստ ստանում րոպէներ յետոյ, որովհետեւ եղածը իրօք մեծ բան չէ, բայց ես չգնացի այդ ճանապարհով։

Այս պատմութեան դաստիարակչական կողմն էլ ինձ համար այն եղաւ, որ որոշեցի մի տաս օր անընդհատ ՕՎԻՐ գնալու փոխարէն, գերադասել այսուհետ առանց քաշքշուկների մէջ ընկնելու մի քանի րոպէ բայց մէկ անգամ օդանաւակայանում կոպիտ վերաբերումի արժանանալը։

ԷԼԻ ՕՎԻՐ-Ի ՄԱՍԻՆ (2)

Կրկին հերթի մէջ, ինչու՞, որովհետեւ դռան առաջ շարքում գտնուողները չեն ընդունում (յիրաւի կամ յանիրաւի), որ դու առաւօտից արդէն մի քանի անգամ շարք ես կանգնել ու կէս օր է ինչ այս սենեակից այն սենեակ ես գնում։

Հասաւ մեր հերթը։ Ներս ենք մտնում ու նոյն պաշտօնեային երկրորդ անգամ բացատրում մեր գործի մասին։ “Ինչու՞ չէք դիմում երկքաղաքացիութեան համար”, թէ այս մարդուն, այսինքն այս պաշտօնեային ի՞նչ կապ ունի, որ մենք ինչու չենք դիմում երկքաղաքացիութիւն ստանալու համար, ինձ համար մնաց անհասկանալի։ Սուտ չասեմ, փորձում եմ նաեւ խուսափել բախումից, որն ինձ համար կը նշանակի, օդանաւը գնաց ու մենք մնացինք, որովհետեւ պարզ է, որ մեր կողմից (ոչ իրենց) կոպիտ խօսելու պարագային, մէկ օրուայ գործը կը ձգձգուի անյայտ ժամանակով։ “Այս պահին ինձ յարմար չէ, այլ առիթով կը դիմեմ”։ “Դէ հէնց հիմա դիմէք”։ “Յարմար առիթով այդպէս էլ կանեմ, այս պահին պարզապէս տղայիս վիզայի ժամկէտն եմ ուզում երկարաձգել”։ “Լաւ գնացէք դիմումը տուէք շէնքի դրսում գտնուող այնինչ գրասենեակը մեքենագրի”։ Գնում ենք։ Դիմումը այնինչ աղջիկը մեքենագրում է, որն անշուշտ գումար արժի։ Վերադառնում ենք ու յանձնում պաշտօնեային։

Գնացէք այնինչ օրը եկէք։

Այնինչ օրը կրկին երեքով գնում ենք, էլի հերթ ենք կանգնում, մեր հերթն է հասնում, ներս ենք մտնում ու պարզւում է, որ պատրաստ չէ։ “Ի՞նչ պիտի անենք”։ “Այնինչ օրը եկէք”։ “Չենք կարող, որովհետեւ դրանից երկու առաջ արդէն պիտի մեկնենք”։ “Դէ այդ պարագային այնինչ օրը եկէք”։

Ճշտած օրը մեր մեկնումից մէկ օր առաջ է։ Սրտումս վախ կայ, որ եթէ պատահի, որ այդ օրն էլ պատրաստ չլինի կամ մի բան պատահի, նշանակում է մենք կը մնանք առանց անցագրի (Passport), այսինքն չենք կարող մեկնել։

Հարցնում եմ, “Այդ օրը վստա՞հ պատրաստ կը լինի, որովհետեւ միւս օրն արդէն մեր թռիչքն է”։ “Ասացի այսինչ օրը եկէք։ Երեխային էլ ձեզ հետ մի բերէք”։ “Ինչու՞”։ “Որովհետեւ ձայն է հանում”։ “Չենք կարող, որովհետեւ երեխայ պահող չունենք”։ Բարկացած եմ շատ։

ԷԼԻ ՕՎԻՐ-Ի ՄԱՍԻՆ (1)

Ամէն անգամ Հայաստան մտնելիս տղայիս համար պիտի Հայաստանի մուտքի արտօնագիր (Visa) ստանամ։ Մուտքի արտօնագիրը տրւում է որոշակի ժամանակի համար, սակայն երեխան կարող է երկրում մնալ ինչքան ուզում է, պարզապէս երկրից դուրս գնալիս պիտի երկարաձգել մուտքի արտօնագրի ժամկէտը։ Մուտքի արտօնագիրը տրւում է անվճար։

Մի երկու անգամ ժամկէտի երկարաձգումը կատարել եմ օդանաւակայանում թռչելուց մէկ երկու ժամ առաջ։ Այդ մէկ երկու անգամում էլ օդանաւակայանի պատկան գրասենեակի պատասխանատուները կոշտ ու կոպիտ վերաբերում են ցոյց տուել մեր նկատմամբ, ասելով, որ մենք այդ գործը պիտի անէինք նախօրօք, ՕՎԻՐ այցելելով։

Հայաստան ժամանած կամ Հայաստանում կայք հաստատած արտասահմանցիների (հայ կամ օտար) մեծ մասը անպայման ծանօթ են այս հաստատութեան հետ (չեմ ցանկանում նրանց մօտ տխուր յիշողութիւններ արթնացնել)։

Այս անգամ, որպէսզի խուսափեմ օդանաւակայանում կոշտ ու կոպիտ վերաբերումից, որոշեցի նախապէս գնալ ՕՎԻՐ եւ լուծել հարցը՝ այն է երկարաձգել տղայիս մուտքի արտօնագրի ժամկէտը, որը կրկնում եմ ըստ օրէնքի կատարւում է անվճար։

Գնացինք (կինս, տղաս ու ես)։ Ուղարկեցին մի սենեակ, որի առջեւ հերթ էր։ Սպասեցինք։ Մեր հերթը հասաւ։ Ներս մտանք։ “Ի՞նչ գործ ունէք”։ “Վիզայի ժամկէտի երկարաձգման համար ենք եկել”։ “Դիմէք այնինչ սենեակին”։ Ուրեմն այդքան ժամանակ իզու՞ր էինք սպասել։

Դուրս եկանք ու գնացինք միւս սենեակի դռան առաջ հերթ կանգնեցինք։ Հասաւ մեր հերթը։ Ներս մտանք։ “Ի՞նչ գործ ունէք”։ “Վիզայի ժամկէտի երկարաձգման համար ենք եկել”։ “Դռան առաջ փակցրած են անհրաժեշտ փաստաթղթերը, լրացրէք, բերէք”։

Դուրս եկանք ու կարդացինք փաստաթղթերի ցանկը։ Բժշկից տեղեկանք առողջութեան մասին, ոստիկանութիւնից տեղեկանք չդատուածութեան մասին, չգիտեմ ինչ, չգիտեմ ինչ։ Սա ի՞նչ է։ Հարցնում եմ ինքս ինձ։ Նորից եմ կարդում ու պարզւում է, որ այդ փաստաթղթերը երկքաղաքացիութեան համար դիմում տուողների համար են։ Բայց իմ խնդիրը դա չէ, իմ խնդիրը տղայիս մուտքի արտօնագրի ժամկէտի երկարաձգումն է։

Ներողութիւն խնդրելով դռան առաջ հերթի մէջ գտնուողներից, կրկին ներս եմ մտնում եւ պաշտօնեային բացատրում, որ ես երկքաղաքացիութեան համար չեմ դիմում, այլ վիզայի ժամկէտի երկարաձգման։ “Նոյնն է”.- հնչում է պատասխան։ Բայց ինչպէ՞ս է նոյնը, հարցնում եմ, առաջին հերթին փաստաթղթերի այդ ցանկի վերեւում գրուած է երկքաղաքացիութեան համար, այլ ոչ վիզայի երկարաձգման եւ երկրորդ ես այս գործը ամէն անգամ օդանաւակայանում անում են առանց այսպիսի քաշքշուկների, ինչու՞ այնտեղ ինձնից նման բաներ չեն պահանջում, որովհետեւ պարզ է, սա վիզա է, պարզապէս ժամկէտը պիտի փոխել։ “Այդ պարագային սխալ էք եկել, գնացէք այնինչ սենեակը”։ Խօսքը այն սենեակի մասին էր ինչ սկզբից էլ գնացել էինք։

ՆՈՐ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

Հ.Հ. Նախագահի կողմից գրական մրցանակի արժանացած “Նոր քրոնիկներ” գրքից մի հատուած։

“Մանկահասակ երկու քած,

Մէկը՝ նիհար, մէկը՝ գեր,

Մօր կօշիկները հագած-

Բոզութեան են դուրս եկել”։

Ստեղծագործող՝ Դաւիթ Յովհաննէս։

ՉՀԱՒԱՏԱՔ

“Երբ մօտենաք վանդակին, որի վրայ գրուած է “էշ”, իսկ ներսը դրուած է “փիղ”, գրածին չհաւատաք”։

ՄԵՏՐՕ

Մի քանի օր մետորոյից օգտուելով նկատեցի, որ մետրոյի առաջին կանգառում վերջին վագոնում մարդկանց խճողում է առաջանում, իսկ առաջին վագոնում շատ քիչ մարդ կայ։

Սկսեցի մտածել պատճառների մասին եւ գտայ։

Պարզուեց, որ մարդիկ երբ էլեկտրական աստիճաններով իջնում են առաջին կանգառում, ընդամէնը մի քանի մետր քայլում ու կանգառին հասնելով կանգնում են։ Փաստօրէն մարդկանց խճողում է առաջանում աստիճաններից անմիջապէս յետոյ առաջին իսկ կանգառի մօտ։

Մինչդեռ նոյն մարդիկ, եթէ մի քիչ քայլեն (ընդամէնը մի քանի մետր) ու հասնեն առաջին վագոնին կը կարողանան աւելի հանգիստ պայմաններում երթեւեկել ու թէկուզեւ նստելու տեղ գտնել։

Որպէս օրինակ ասեմ, որ եթէ առաջին վագոնի առաջին մուտքից ընդամէնը մէկ հոգի է ներս մտնում, վերջին վագոնի վերջին դռնից մի տասնըհինգ քսան հոգի ներս են մտնում։

Եզրակացութիւն։ Մետրոյից օգտուողները աւելի հանգիստ երթեւեկելու նպատակով թող չալարեն մի քանի մետր քայլել։

Ի դէպ նշեմ, որ մետրօն այն դրական երեւոյթներից մէկն է, ինչ մենք ժառանգել ենք նախկինից ու այսօր առկայ է Երեւանում, գալիս է ժամանակին, նրանով երթեւեկելը աւելի հանգիստ է, աւելի ապահով, աւելի էժան ու աւելի արագ։

Լաւ մնացէք։

"ԿՆՏՐՈՆԱԿԱՆ ԿԱՅԱՐԱՆ"

Բեմադրիչ։ Վալտեր Սէյլզ
Արտադրման թուական։ 1998 թ.
Դերակատարներ։ Ֆերնանդա Մոնտենեգրօ, Վինիցիուս Դէ Օլիվիյէռա…
Արտադրող երկիր։ Բրազիլ, Ֆրանսիա

Տխուր, շատ տխուր մի տեսաերիզ։

Դորան, մի տարիքով կին, որն աշխատում է Ռիօ Դէ Ժանէյրոյի կենտրոնական կայարանում նամակներ է գրում հաճախորդների համար եւ դրանք փոստով ուղարկում։ Խոզէն 9 տարեկան տղայ է, որը երբէք իր հօրը չի տեսել։ Մայրը Դորայի միջոցով նամակներ է ուղարկում հօրը։

Մի օր էլ հերթական նամակը Դորային տալուց յտեոյ, ընկնում է մեքենայի տակ ու մահանում։ Տղան մնում է մենակ ու Դորայի հետ սկսում ճամբորդութիւն հօրը գտնելու նպատակով…

Ոչ միայն բարձր է խաղարկութեան մակարդակը, այլ խորիմաստ են երկխօսութիւնները։ Գեղեցկօրէն պատկերուած են կերպարների ներաշխարհները։

Խորհուրդ կը տամ դիտել։

Լաւ մնացէք։

ԿԱՄ ԷՍ Է, ԿԱՄ ԷԼ ԷՆ

Ահմադինեժադի ու Օվօ Մոռալէսի հանդիպման ընթացքում ողջգուրուելիս պատահեց այնպէս, որ բացուեցին առաջինի թեւատակի կարերը։

Ու այդ կապակցութեամբ սկսեց շրջանաւռուել լուրեր ու տարատեսակ վարկածներ։

Ընդ որում Ահմադինեժադը`

Կամ բաւականաչափ փող չունի աւելի որակով հագուստ գնելու համար։

Կամ կինը ժամանակ չի արել թեւատակը կարել, հակառակ այն բանի, որ նա մի քանի անգամ այդ մասին կնոջը յիշեցրել է։

Կամ թքած ունի հագուստի վրայ, կարեւորը ներքինն է։

Կամ սա միջազգային մութ ուժերի կազմակերպած հերթական սադրանքն է։

Կամ …

Ի՞նչ ասեմ։

Դուք ի՞նչ էք մտածում։

"ՈՒՂՂԻՉ ՏՈՒՆԸ" (5)

Ով սարեր, մով սարեր, մանկութիւնս ետ բերէք
Ամերիկայում, առաջին իսկ օրերից հանդիպելով սփիւռքահայ հայրենակիցներիս, արժանացայ “հայաստանցի” պատւաւոր պիտակին, նախկին իրանահայս, ապա Հայաստանում՝ պարսիկ կամ ախպար որակումս, Ամերիկայում փոխարինուեց “Հայաստանցի”-ով, որին այդքան երազել էինք։

Նաեւ տեղեկացայ, որ մանկութեանս ու պատանեկութեանս ամենամօտ ընկերներից մէկը ապրում է իմ հարեւանութեամբ։

Հանդիպեցինք։ Թուաց, թէ մանկութիւնս են ետ բերել։

Նոր էր ամուսնացել։ Ամուսնացել ու եկել էր Ամերիկա։

Մեր ընկերութիւնը տեւեց շատ կարճ, ասուպային։

Շատ էինք փոխուել։ Ես՝ “Ուղղիչ տանը”, նա…

“էջ 294”

"ՈՒՂՂԻՉ ՏՈՒՆԸ" (4)

Ազատութիւն, որի համար տուեցինք հայրենիքը
Ես ու մի փողկապաւոր տղամարդ, հա, հա, հնէց այն փողկապաւորը, որի հետ հայրենադարձուել եմ, յիշու՞մ էք, թարգմանչի դեր էր կատարում, մեր ինքնակոչ ղեկավարը։ Լաւ, յոյսով եմ յիշեցիք, նստած էինք ՕՎԻՐ-ի պետի գրասենեակում ու սպասում էինք։ Լուռ էինք, այնպէս ինչպէս Իրանում, նոյնատիպ հիմնարկում էինք սպասում ճակատագրական պատասխանի։

Պետը ժամանեց։ Զգաստացանք։ Փողկապաւորը ոտքի կանգնեց, արեւելքցու սովորութեամբ, ձեռքը դրեց կրծքին ու թեթեւ խոնարհուեց։ Նստեց միայն թոյլտւութիւնից յտեոյ։ Ես նոյնպէս բարեւեցի։

“Մենք նպատակայարմար ենք գտել ձեր Ամերիկա մեկնելը”,- մի քանի թղթեր նայելուց յետոյ ասաց նա։

Ցնցուեցի։ Մի մեծ հարցական ծառացաւ աչքերիս առաջ։ Գնա՞լ, թէ՝ չգնալ։ Նայեցի փողկապաւորին։ “Չգնալը էշութիւն է” կարդացի նրա աչքերի մէջ։ Նա գաղտագողի ժռտաց։ Բոլորն էին այդ կարծիքին, անգամ ՕՎԻՐ-ի պետը, որը ուշացումով, բայց լքեց…

Յիշեցի հայրենի հողին ոտք դնելուս առաջին օրը, հոգիս ինչպիսի հպարտութեամբ լցուեց։ Հողը ոտքիս տակ ամրացաւ եւ սփիւռքածին երիտասարդիս ձգեց, խառնեց իր հետ՝ կապեց արմատներին, նոր շունչ ու նոր արիւն ներարկեց։ Ես ինձ իրաւունք վերապահեցի ջարդելու պանդխտութեան ցուպը։ Ուղիղ կեցուածք ընդունեցի, գլուխս՝ վեր, բաց ճակատով տեսայ լուսաւոր հորիզոնը… “Ես եմ այս հողի տէրը,- ասացի ինքս՝ ինձ,- ես իմ տանն եմ, այս հողը մշակել է իմ պապը, այս ծառը տնկել է իմ պապը, այս պատը շարել է իմ պապը, այս վանքում աղօթել է իմ պապը։ Այս սարը վկայ է, որ այս ծառը տնկել է պապս, այս պատը շարել է պապս ու պապս աղօթել է այս վանքում… Պապս չկայ, սարը կայ։ Սարը վկայ է, իսկ ես ժառանգն եմ այս հողի, ծառի, վանքի ու վկայ՝ Արարատի”։

Ի՞նչ եղաւ հպարտութիւնս։ Ինչու՞ ոտքիս տակի հողը նորից երերաց, ինչու՞ էր մթնում իմ տեսած լուսաւոր հորիզոնը…

Դաւաճանի զգացումը խեղդեց ինձ, ողնաշարի սուր ցաւ զգացի, փորձեցի շտկուել, ծառանալ…

Դրսում սպասողներ ունէինք։ Թէ՜ դրական, թէ բացասական պատասխանները իւրովի էին ազդելու նրանց վրայ։ Յուզուած էի։ Երկիրը լքելու թոյլտւութիւն էի ստացել։ Տանիցս դուրս գալու թոյլտւութիւն էի ստացել ու այդ “աւետիսով” պէտք է ներկայանայի հարազատներիս, ասէի՝ աչքներդ լոյս, մեր տունը լքելու թոյլտւութիւն ենք ստացել։ Աստուած իմ, մարդիկ ինչքան թանկ էին վճարում իրենց իսկ տունը լքելու համար…

Ու յանկարծ, դրսում սպասող երկու առանձին խմբեր, հարցական հայեացքով շտապեցին դէպի մեզ.

“Մա քէ րաֆթիմ, վայ բեհալէ բաղիյէ” (մենք գնացինք, վայը մնացողներին),- ասաց փողկապաւորն ու շտապեց դէպի իրեն սպասող մեքենան։

“էջ 289-291”

“ՈՒՂՂԻՉ ՏՈՒՆԸ” (3)

Պահակի դուխը

“Տասնըհինգ տարի կոշկակար եմ աշխատել”,- մի օր սկսեց պատմել իր կեանքն ու շարունակեց,- “Տասնըհինգ տարի եւ ոչ մի առաջադիմութիւն, մի կերպ եոլա էինք գնում։ Որոշեցի աշխատանքս փոխել։ Երկար դէս ու դէն ընկնելուց յետոյ հետաքրքիր մի առաջարկ եղաւ, խորհուրդ տուեցին հիւանդանոցում պահակ աշխատել։ Սկզբում ամաչում էի, պատիւ չբերող աշխատանք էր թւում, բայց երբ համաձայնուեցի ասացին, այդ աշխատանքը տաս հազար ռուբլի արժէ։ Փող չունէի։ Դէսից-դէնից հաւաքեցի։ Աշխատավարձի մասին խօսք չեղաւ, ասացին այնքան եկամուտ կունենաս, որ ամիսը եօթանասուն ռուբլին ծիծաղելի կը թուա։ Այդպէս էլ եղաւ, այնպէս որ չգիտեմ աշխատավարձը ինչ բան է, անգամ ամէն ամիս չտալ չեմ կարող, կաշառակերութեան մէջ բռնել կը տան ու հայդէ, հինգ-վեց տարի կորար։ Բայց լաւ դուխ եմ հաւաքել, ցաւդ տանեմ, փողը դուխ է տուել, վերցնում եմ, չեմ ամաչում, սովորութիւն է, չեմ էլ զգում, որ կաշառք եմ վերցնում, դա օրէնքի պէս բան է դարձել, ինձ թւում է, թէ հէնց սա է ճիշտը, ոնց կարելի է առանց վճարելու հիւանդ տեսնել, սա դարձել է կենսաձեւ, որից չեմ դժգոհում։ Փող ունեմ, սաղին էլ ք…. Ունեմ…”

Սա պահակն էր, իսկ բժիշկներն ու բուժքոյրե՞րը…

“ էջ 254”